Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Page 117

fyrir textum og kannske líka athuga-
semdir eða skýringar, og svo getur verið
nauðsynlegt að birta drög, minnisgrein-
ar, bréf o.þ.h. (eins og þau bréf sem birt
eru í útgáfu Þorsteins og Gunnars á
„Einlyndi og marglyndi") og jafnvel
texta eftir aðra menn sem heimildir (eða
,,bakgrunn“).
I slíkri fræðilegri útgáfu hefði það
vitanlega mjög komið til greina að birta
a.m.k. helstu verkin í tímaröð og sleppa
allri „flokkaskiptingu“. Rökin fyrir því
eru ekki aðeins þau, að það skipti máli á
hvaða tíma og í hvaða röð þau eru sam-
in, heldur kemur annað til sögunnar
líka: eftir því sem þessari heildarútgáfu
miðar áfram fer það nefnilega að koma
æ skýrar í ljós, að í ferli Sigurðar Nor-
dals voru tvö sköpunartímabil, þegar
hugsun hans leitaði sér farvegar svo til
samtímis á ýmsum ólíkum sviðum: í
„fagurbókmenntum", heimspekigrein-
um og -fyrirlestrum og í fræðistörfum
af ýmsu tagi, - eins og hugsunin krefð-
ist þcss að slegið væri á marga strengi í
einu. Fyrra tímabilið var í kringum
heimkomu hans frá námi 1918, og urðu
þá til „Fornar ástir“, „Einlyndi og
marglyndi", ritdeilan við Einar H.
Kvaran, ýmsar merkar greinar, ritið um
Snorra Sturluson og skýringarnar við
Völuspá. Síðara tímabilið var um og
upp úr 1940 og sáu þá dagsins ljós leik-
ritið „Uppstigning“, „Líf og dauði“ og
„Islenzk menning". A hvoru tímabilinu
um sig eru ýmisleg tengsl milli verka,
sem eru rituð um svipað leyti þó svo
þau teljist til ólíkra „bókmenntagreina".
Nauðsynlegt er að skoða þau í því sam-
hengi, og væri það hlutverk fræðilegrar
heildarútgáfu að auðvelda mönnum
það.
En þótt þessi útgáfa hefði þurft að
Umsagnir um bxkur
vera fræðilegri, má það samt ekki verða
til þess að menn missi sjónar á aðalatr-
iðinu: að nú fá menn að kynnast verk-
um Sigurðar Nordals í heild og hjá því
verða aðfinnslur um einstök atriði við
tilhögun útgáfunnar lítilvægar. Þau þrjú
bindi sem bera sérheitið „List og lífs-
skoðun“ hafa þann kost, að verk þeirra
tveggja „bókmenntagreina" sem þar
birtast, „fagurbókmenntirnar" og heim-
spekiritin, eru hvor um sig í réttri tíma-
röð, og má þá rekja ýmsa þræði sem
annars hefði verið erfiðara að koma
auga á: t.d. þá þræði sem liggja frá ýms-
um fyrirlestrunum í „Einlyndi og marg-
lyndi“ til fyrirlestranna um „Líf og
dauða“. Fyrir bragðið kemur enn skýr-
ar fram hvað ýmsir hlutar hinna fyrr-
nefndu eru sérstæðir, og á það einkum
við um „mannlýsingar“ eða „viðhorfa-
lýsingar" þeirra. Nú eru menn stöðugt
að sjá það betur og betur, hvað árin í
kringum heimsstyrjöldina fyrri og upp
úr henni, sem fyrra „sköpunartímabil"
Nordals var hluti af, eru mikið „lykil-
tímabil" íslenskra bókmennta. Þessi
þrjú bindi „Listar og lífsskoðunar" ættu
að sýna mönnum, að verk Sigurðar eru
einn af mikilvægustu hlutum þess, og
varpa einmitt „viðhorfalýsingarnar" í
„Einlyndi og marglyndi" svo og ritdeil-
an við Einar H. Kvaran (þættir beggja
aðila) ákaflega skýru ljósi á tíðarand-
ann. Um sögurnar í „Fornum ástum“
og „Uppstigningu" er ekki þörf að
ræða: það er undarlegt, að „Uppstign-
ing“ skuli ekki hafa sést oftar á sviði en
raun ber vitni. Það ætti að vera búið að
vinna sér sess sem einmitt eitt af sígild-
um verkum íslenskra leikhúsbók-
mennta.
Við þetta er ekki öðru að bæta en þvl,
að í „List og lífsskoðun“ eru fáeinar
251