Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Síða 17

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Síða 17
t.d. samanborið við áhrif dönsku á mál fyrri tíðar, einfaldlega vegna þess að aðstæður eru allt aðrar nú en þá og við vitum of fátt um aðrar breytur. En jafnsjálfsagt er að hafa stöðugt á sér andvara í þessu efni. Miklu alvarlegri sýnist mér þó sú ógnun sem Kristján Ámason, Árni Böðvarsson og fleiri hafa bent á og Kristján orðaði svo í Morgunblaðsgrein 24. janúar („Hvers vegna þýðingarskyldu?“): Önnur hættan er sú að menn hætti að nota íslensku til þeirra hluta sem hún hefur hing- að til þjónað og taki upp annað tungumál. Og síðar í sömu grein: Hinn augljósi keppinautur íslenskunnar er enskan. (...) Hættan er sú að enska taki við af íslensku sem annað mál jafnrétthátt og jafnnotadrjúgt íslenskunni. Þetta er áreiðanlega rétt en auðvitað alls ekki bundið þeirri breytingu einni sem gervihnattasjónvarpið veldur, heldur þeirri menningarlegu einsýni sem ávallt beinist í suður og vestur frá landinu. Þetta tengist svo náið við næsta rökhorn að það verður ekkert frá því skilið. Rök menningarinnar I inngangsorðum vék ég að því að flestir virtust sammála um að snar þáttur í því að vera Islendingur ætti skýringu sína í þeirri staðreynd að við eigum okkar eigin þjóð- menningu. Því miður eru skilgreiningar á þessari menningu einatt í skötulíki, en síð- ustu árin hafa flestir sem um fjalla lagt mikla áherslu á hversdagsmenningu þjóð- anna, hið daglega líf, viðhorf og viðmiðan- ir. Það verður svo dæmi sé tekið augljóst að þjóð sem ekki á her og aldrei hefur farið með vopnaskaki á hendur annarri þjóð hlýt- ur að líta stríð öðrum augum en þjóð sem áratugum og jafnvel öldum saman hefur staðið í fólkorustum og hlotið hemaðar- uppeldi. Um þetta er vandi að skrifa án þess að verða um of þjóðhverfur í rökum. Þess vegna skal skýrt tekið fram að sá sem þetta skrifar telur íslenska menningu ekki hótinu betri en aðra menningu — nema fyrir ís- lendinga og þá af þeirri sök einni að hún er íslensk. Hún er mótuð af aðstæðum í þessu landi, skírð í sögu þessarar þjóðar og það em fullnægjandi rök til að staðhæfa að okk- ur beri skylda til að hafa einatt hliðsjón af henni og spyrja um velferð hennar. Náskyld þessum rökum eru hin sögulegu. í menningu okkar er fólgin saga þjóðarinn- ar, er stundum sagt. Hún stendur föstum fótum í liðinni tíð, gefur okkur sýn langt aftur í tímann. Sérstaða íslendinga meðal vestrænna þjóða er máski mest sú að við getum lesið furðugamlar bækur okkur til skilnings. Taki menningin einhver koll- stökk getur þráðurinn til fortíðarinnar rofn- að og þá stöndum við eins og álfar út úr þeim hólnum. Ég nefndi viðhorf til vopnaskaks eða „vopnaviðskipta“ (sem erfróðlegt orð sakir tvíræðni sinnar). Það er að mínu viti lang- alvarlegast mála þegar skoðað er sjón- varpsdæmið, sem allar þessar umræður spretta af, að fréttamenn CNNs og Skæs, hversu ágætir sem þeir kunna að vera fyrir sinn hatt, horfa augljóslega á Persaflóa- stríðið með augum hermennskunnar — að minnsta kosti á meðan almenningsálit í löndum þeirra er á þeirri sveifinni. Með þessu er ekki sagt að þeir boði stríðsæsingar TMM 1991:1 7
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.