Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Blaðsíða 9

megin-frávikið frá hexametri Hómers kemur bezt í ljós, ef þessar sex
ljóðlínur eru skrifaðar sem tvær línur á klassísku hexametri:
/ Áður á / tíðum var / tízka I hjá / lýðum, svo / tryggorðin / kenndu, /
/ frá bamdómi / blíðum með / fremdar I hag / fríðum að / frægðum sér / vendu. /
Þama varð hið klassíska rof í miðri línu, á eftir tizka í þeirri fyrri, og eftir
fremdar í þeirri síðari. En hjá Hallgrími kemur rof tvívegis í hvorri línu
um sig, sem sé í 2. og 4. braglið, og sú hrynjandi er negld niður með rími
(tíðum, lýðum og blíðum, fríðum), og auk þess með stöðu ljóðstafa, sem
hæfir þeirri skipan, en ekki klassísku hexametri. Þó er þess að geta, að
þar gat rof færzt til í línu og orðið í fjórða braglið í stað þess þriðja, svo
sem kalla mætti að yrði hér samkvæmt ljóðstöfum, en það var sjaldgæft.
Annars er ríminu hér þannig hagað, að 3. og 6. rímorð, kenndu og
vendu, kallast á, og marka þannig tvær hexameturs-línur, þar sem önnur
rímorð orka sem n.k. innrím. Og þar sem rímið í þessari gerð Hallgríms
af hexameturs-línu heimtar að hún sé tvírofin, þannig að hvorttveggja
rofið kemur á eftir lágkveðu, þá raskast kveðnaskipanin ekki eins og í
klassísku hexametri, heldur helzt hún regluleg línuna á enda.
Auk þessara frávika kemur á nokkrum stöðum forliður í kvæði
Hallgríms. En á það skal bent, að einungis forsetningin frá, fremst í 4.
línu, getur talizt forliður, sé miðað við skipan í tvær línur en ekki sex.
Ljóðstöfun þessa kvæðis er dálítið óregluleg, og að því er virðist
miðuð ýmist við klassískt hexametur eða tvírofna línu eftir rími. Sú
ljóðstöfun er reyndar mjög fallega gerð, og þessi íslenzki bragur að öllu
leyti hin ágætasta smíð.
Nú er að geta annarrar fomgrískrar ljóðlínu, sem kölluð hefur verið
pentametur (sem sé fimmtarbragur):
/ Ásmundur, / Einar og / Jón / I / Ingólfur, / Halldór og / Sveinn. /
/Svv /Svv /S / I /Svv /Svv /S /
Þessi línugerð kemur aðeins við sögu í bragarhætti þeim sem kallast
dístíkon eða elegískur háttur. Heitið dístíkon (tvíhenda) stafar af því, að
þar standa saman tvær ljóðlínur, sú fyrri daktflskt hexametur og hin síðari
pentametur.
TMM 1993:4
7