Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Blaðsíða 46

og þessa opinberu staði sem helgaðir eru
augnablikinu og sveiflum frá degi til dags.
Allsstaðar þar sem byggingarmeistarinn er
settur til hliðar, en Schauspieler hafínn til
vegs og virðingar, breytist allt, þar á meðal
stjórnmálin, menningarlífið, í sýningar og
Schauspieler verður allsstaðar alsráðandi.
Schauspieler hefur töglin og hagldimar og
því sviðsetur hann raunveruleikann sem
myndaröð, fólk er í sambandi við raunveru-
leika sjónvarpsskjásins og það hættir smám
saman að gera greinarmun á raunvemleik-
anum og þeirri mynd sem er dregin upp af
honum. Myndin birtist þannig sem raun-
veruleikinn sjálfur og raunveruleikinn
verður ekki áþreifanlegur fyrr en búið er að
draga upp mynd af honum og matreiða
hann fyrir áhorfendur sem skemmtun.
Sýndarmennskan verður óhjákvæmilega
regla númer eitt allsstaðar þar sem bygg-
ingarmeistarinn er settur til hliðar og Schau-
spieler sölsar sæti hans undir sig. Einungis
sá sem kemur fram og kemur daglega fram
opinberlega ereitthvað: strax og hann hætt-
ir að sýna sig hættir hann að vera til og
hverfur. Nú á tímum er það ekki maðurinn
sem slíkur sem máli skiptir, heldur, eins og
sagt er í dag, ímynd hans. Maðurinn er
ímynd og ímyndin mótar manninn. Opin-
bert líf er hringleikahús þar sem ýmiskonar
Schauspieler á ýmsum aldri eltast við eigin
ímyndir. Allt sitt líf eru þeir á sífelldum
þönum við að byggja upp ímynd sína, laga
ímyndina, hressa upp á hana, til að ná sem
bestu sæti í keppninni um vinsældir. Allir
Schauspieler, hvort sem þeir em söngvarar,
hnefaleikakappar, tennisleikarar eða stjóm-
málamenn, berjast linnulaust fyrir því að
halda vinsældum og svífast einskis til þess
að halda sæti sínu á vinsældalistanum. Sá
sem nær að hanga lengst á listanum góða
telst vera mikilvœgur og telur sig hátt yfir
aðra hafinn. Þeir sem ná mestri hylli al-
mennings eru taldir vera toppamir á menn-
ingu samtímans og fyrir það vekja þeir
ómælda aðdáun, það er litið á þá sem hetjur
og þeir njóta ámóta virðingar og stjömumar
í samtímanum.
Schauspieler er persónugervingur „enda-
loka sögunnar". Eðli hans er að herma eftir.
Schauspieler endurgerir, sviðsetur, setur
upp, skipuleggur og framkvæmir í smáum
stíl það sem samtíminn, „endalok sögunn-
ar“, skipuleggur í stórum stfl. „Endalok
sögunnar“ er endurgerð í stórum stfl og
gríðarleg framleiðsla hreinna aukaatriða.
Það er komið að lokum sögunnar, sagan
er komin að fótum fram, hún er örþreytt,
hún er svo dauðuppgefin að nú getur hún
aðeins hermt eftir því sem hefur þegar verið
hermt eftir, því að það er úr henni allur
sköpunarkraftur. Framleiðendur nútíma-
þæginda og velferðar eru á sama tíma þeir
sem sjá um að framfylgja „endalokum sög-
unnar“. En þeir sem óafvitandi eru að
hrinda „endalokum sögunnar" í fram-
kvæmd eru um leið grafarar þessara enda-
loka og þar með, skulum við vona,
óafvitandi þeir sem eru að leggja grunninn
að enn einu upphafi.
Friðrik Rafiisson þýddi með leyfi höfunda.
Karel Kosik fæddist í Tékkóslóvakíu árið
1926. Hann er úr verkamannafjölskyldu og
gekk strax sem unglingur í andspymu-
hreyfingu Tékka gegn hemámi nasista. Eft-
ir seinni heimsstyrjöldina lauk hann námi í
heimspeki. Hann varð meðlimur heim-
spekistofnunarinnar við Vísindaakademí-
una í Prag og kenndi heimspeki við
Karlsháskólann í sömu borg.
J
44
TMM 1993:4