Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Blaðsíða 111

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Blaðsíða 111
ein síða, er réttast að kalla þá örsögur en það form hefur verið að ryðja sér til rúms í auknum mæli í íslenskum bókmenntum hin síðari ár. í Bernskumyndum leitar Finnur Torfi Hjör- leifsson uppruna síns. Hugurinn reikar rúma hálfa öld aftur í tímann, myndir og atvik vakna til lífsins og knýja höfundinn til frásagnar um líf sem einu sinni var lifað en nú eru þjóðlífs- breytingamar svo örar að þeim fækkar stöðugt sem hafa einhverja innsýn í líf forfeðra sinna. Það kemur fram að höfundur er fæddur á gor- mánuði 1936 og heitir í höfuð afa síns sem fórst síðsumars sama ár, þ.e. skömmu áður en höf- undurinn er í heiminn borinn, sbr. ljóðið „Nafn- ar mínir“ (bls. 9). í öðm ljóði sem nefnist „Nafni þinn hefði kunnað“, er því lýst á áhrifa- ríkan hátt hvað nafn skiptir miklu máli fyrir þann sem er látinn heita í höfuðið á einhverjum. Gerðir hans og eiginleikar em alltaf vegnir og metnir í samanburði við þann sem heitið er eftir og það er vandlifað ef sá hinn sami var afburða- maður til orðs og æðis eins og nafni Finns í áðurnefndu kvæði: Ávallt var nafni minn nálægur. Þetta hefði nafni þinn kunnað, var sagt þegar ég gat ekki splæst saman enda. Hann hefði ekki verið lengi að þessu hann nafni þinn, fékk ég að heyra, ef ég var seinn að stokka upp eða beita. Og ef mér sinnaðist við mann: Hann var ekki að erfa það hann nafni þinn, þótt honum rynni í skap. Þannig skapaði nafni minn veröld mína, þótt hann væri löngu látinn (bls. 30). En það em fleiri áhrifavaldar í lífi drengsins en nafnar og forfeður. Hann á tvær ömmur á líft sem veita honum nokkra innsýn í þá veröld sem eitt sinn var. Önnur kennir honum bænir og guðsorð sem hann sofnar út frá á kvöldin: Ég minnist þess ekki að aðrir væru nokkm sinni nærri þegar ég var að sofna á kvöldin. Amma var lágvær þegar hún kenndi mér bænimar, og Guð lét ekkert til sín heyra, og það var óendanlegur friður (bls. 18). Hin amman er geftn fyrir skáldskap og bækur, hún býr annars staðar en kemur í langar heim- sóknir öðru hverju og hefur ofan af fyrir sér og öðmm með því að spinna lopa og syngja kvæði af köppum og kóngum eða eins og segir í eftir- farandi texta sem heitir „Spuni“: Áleitin er myndin af Gróu ömmu við rokk- inn. Við hlið sér hefur hún opna bók. Þessi smávaxna kona, sem hafði átt tylft bama og búið í koti, gerir nú víðreist um hallir. Um stund gleymi ég mér við myndir af annarleg- um kóngum og köppum. Amma mín syngur: Með hetjum sínum Hringur í höllu drakk um jói; hjá gömlum undi gylfa in gullna faldasól (bls. 25). Af ömmunum má fræðast um andlegt líf þjóð- arinnar fyrr á öldum sem einkenndist af guðsorði annarsvegar og sögum og kvæðum hinsvegar. Ekki er annað að sjá en Finnur Torfi búi enn að þessu veganesti sem hann hlaut í bemsku. Því fer þó fjarri að andlegheitin séu í fyrir- rúmi í Bemskumyndum, það er hin harða lífs- barátta sem er skáldinu efst í huga þegar það lítur yfir farinn veg. Lykilorðið í þeirri baráttu er „bjargræðið", að afla matar handa fjölskyld- unni er helsta keppikefli allra dugandi manna og drengurinn tekur þátt í að draga björg í bú frá því hann man fyrst eftir sér, hvort sem það er að draga fisk úr sjó, drepa æðarfugl, veiða silung, tína ber, rækta kartöflur o.s.frv. Æðar- fuglsdrápið er reyndar ekki vel séð fyrir sunnan en fyrir vestan gilda aðrar reglur eins og berleg- ast kemur fram í ljóðinu „Æðarfugl": „I minni sveit vom mest virtir þeir menn sem iðnir vom að bera sig eftir bjargræði lands og sjávar, eins þótt sett hefðu verið lög um annað fyrir sunn- an.“ (bls. 28). Einnig má nefna eitt einkenni sem virðist ríkt í íslendingum og það er að aka seglum eftir vindi, spara kraftana og beita hyggindum og lagni. Finnur lærir t. d. að fara með löndum þar sem straumur er minni, sbr. „ Að fara með lönd- um“ (bls. 19). Eftirminnilegt er einnig ljóðið „Sláttur" sem lýsir því þegar Finnur lærir sláttulagið af föður sínum sjö ára gamall: Og lífsreglur voru mér lagðar: Vinna sér létt. Aldrei að reiða til höggs. Það er ljótt sláttulag TMM 1993:4 109
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.