Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Page 12

Einar Már Guðmundsson
Ræða
við afliendingu Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs 28. febrúar 1995
Háæruverðuga samkoma! Um leið og ég stend hér og þakka þann heiður
sem mér hefur verið sýndur, sem og þá vináttu og hlýhug sem ég hef alls
staðar fundið, jafnt hér heima á íslandi sem og frá öðrum Norðurlöndum,
langar mig að segja nokkur orð sem einnig ber að skoða sem þakkarorð.
Hvert sem maðurinn fer skilur hann eftir sig slóða af orðum, atvik í frásögur
færandi. Þó sagan hvíli sem skuggi á herðum okkar er hún einnig birtan sem
við böðum okkur í.
I heimi menningarinnar er Hér og Nú líka Þar og Þá, allur tími að eilífu
til staðar, einsog T.S. Eliot orðaði það.
Þrátt fyrir háan aldur er frásagnarlistin einsog unglingur og við heyrum
enn óminn af upphafsorðunum frægu: „Seg mér, Sönggyðja ...“
Því má slá föstu að þorsti mannanna í sögur er óslökkvandi og að sú
tilhneiging „að segja frá stórmælum sem orðið hafa í veröldinni sé ekki tíska
heldur mannkyninu ásköpuð,“ einsog Halldór Laxness orðar það í
Persónulegum minnisgreinum um skáldsögur og leikrit.
I frásagnarlistinni varðveitir mannkynið minningu sína, breytir atburð-
um í ævintýr og staðreyndum í sögu. Frásagnarlistin teygir sig aftur í bernsku
mannkyns, þar sem sögur, ævintýri og ljóð eru fjársjóðir sem óháðir gengis-
breytingum auðga hugann.
„Seg mér, Sönggyðja, frá hinum víðförla manni, er hraktist mjög víða, eft ir
að hann hafði lagt í eyði hina helgu Trójuborg, þeim er sá borgir og þekkti
skaplyndi margra manna.“
Það hlutverk frásagnarlistarinnar að varðveita andann og miðla „skap-
lyndi mannanna“ er okkur hollt að hafa í huga nú á tímum tæknihyggju og
fjölmiðla, þegar andinn klæðist skikkju staðreyndanna og sjálf sönggyðjan
birtist sem hlutlaus fréttaskýrandi.
Á skjánum færir hún okkur ekki fréttir af þeim „víðförla manni sem
6
TMM 1995:2