Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Blaðsíða 111

ræði karla. Hvorugt er gott. Ég kannast hins vegar ekki við að „róttækur
femínísmi“ hafí ráðið menningarskrifum okkar femínistanna sem skrifað
höfum og talað um íslenskar bókmenntir og skil ekki til hvers Friðrik
Rafnsson er að vísa þegar hann talar um eftirfarandi: „... þegar jafn þröng-
sýn kynjahyggja ryðst fram á sviðið: annaðhvort kvenna- eða karlabók-
menntir skal það vera, víglínan skal dregin í mittisstað, hugsunin stjórnast
af hormónum og allar efasemdir þar að lútandi eru svik við málstaðinn!"
Ég vona að fram hafi komið að okkar „víglína“ er ekki dregin í mittisstað.
Við getum frekar sagt eins og skáldið: „Um hjarta okkar þvert er hræelduð
víglínan dregin/ en orrustan geisar í heitu höfði okkar“ (Sigfús Daðason:
Hendur og orð, 1959). Lausnin er ekki sú, að við verðum eins (þ.e. öll karlar)
heldur að við krefjumst þess ómögulega þ.e. jafnrétthárra andstæðna í
skapandi samstarfi. Lifi mismunurinn!
Aths. ritstj.
Gott var að fá viðbrögð við síðustu eftirskrifum mínum, enda rituð í þeirri von. Svar Dagnýjar
er fróðlegt og um margt málefnalegt eins og við var að búast á þeim bæ. Þó langar mig að
gera athugasemd við tvennt.
Útgangspunktur minn í hugleiðingunni um kynjahyggjuna var títtnefnt viðtal við Salle-
nave. Dagný benti hins vegar á að „þegar franskar menntakonur tala um „femínisma" og
„kvennabókmenntir" vísa þær til síns eigin samfélags, þar sem þessi hugtök hafa aðra sögu
og merkingu en í Bretlandi, Bandaríkjunum og á Norðurlöndunum.“ En er það ekki rétt
munað að ágætar franskar menntakonur eins og Simone de Beauvoir og Julia Kristeva hafa
mjög mótað femíníska umræðu um heim allan, þar á meðal á Islandi?
Það er tómur útútsnúningur hjá Dagnýju að ég gráti forna karlveldistíma og sé haldinn
„löngun til að hverfa aftur að hinu sokkna Atlantis algjörs karlveldis í menningunni." 1 því
sambandi vísa ég til starfa minna á bókmenntasviðinu, m.a. þýðinga á verkum tveggja
skáldkvenna. Hugleiðingu minni var fyrst og fremst beint gegn tvíhyggjunni sem vissulega
hefur verið snar þáttur í hugsun okkar með afleiðingum sem allir þekkja. Einmitt þess vegna
þurfum við að reyna að brjóta upp tvíhyggjuna. Kynin eru tvö, ég tek undir þá kenningu
Dagnýjar, en rafskautin í höfðum manna og segulsviðin í mann- og bókmenntalífinu eru
mun fleiri. Hvers vegna þá að einskorða sig sífellt við tvenndir?
En ef til vill erum við Dagný í rauninni að rökræða um mun stærra málefni, nefnilega
afstöðu fræðimannanna til bókmennta. Fyrir nokkrum áratugum var mjög í tísku meðal
ákveðins hóps rithöfunda til hægri og vinstri að skrifa það sem kallað hefur verið afstöðubók-
menntir (ff. littérature engagée), en það þýddi að skáldskapurinn þjónaði ákveðnum boðskap.
Boðskapurinn var klæddur í skáldskaparbúning. Oftast nær var sannfæring höfunda svo sterk
að þeir gleymdu listahlið málsins, enda er listrænt gildi þessara verka nú talið hverfandi. Nú
hefiir pólitískt gildismat góðu heilli fjarað út úr bókmenntunum, en effir stendur hópur
fræðimanna (einkum í húmanískum fræðum), aðallega á Norðurlöndunum og enskumæl-
andi heiminum sem stundar það sem mætti kalla afstöðurannsóknir. boðskapurinn er klædd-
ur í fræðilegan búning. Mikið held ég að hann Rabelais gamli skemmti sér yfir slíkum
akademisma væri hann ekki dauður!
Að lokum: nú á tímum fjölmiðlaveldis sem gerir allt til að steypa alla í sama mót held ég
að háskólar og menningartímarit geti verið dýrmætur vettvangur fyrir raunveruleg skoðana-
skipti. Það er m.a. tilgangur TMM. Því tek ég undir lokaorð Dagnýjar: „Lifi mismunurinn!“,
en langar að ganga enn lengra og segi: „Lifi fjölbreytnin!"
F.R.
TMM 1995:2
105