Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Blaðsíða 117

önnur mannanna verk, t.d. finnst
manni stundum líkingar geiga og smá-
vægileg ónákvæmni kemur fyrir, þá
verður tal um slíkt eins og hvert annað
marklaust nöldur í ljósi sögunnar sem
heildar. Englar alheimsins er að mínum
dómi tvímælalaust besta verk Einars
Más til þessa. Hér fléttar hann saman
margvíslegt efni, sumt af því hefur hann
glímt við áður, en ljær því nýja og tákn-
ræna merkingu og margeflir þannig
áhrif og skírskotanir sögunnar. Ekki er
minnst urn vert að Einar Már skrifar hér
af meira stílöryggi en nokkru sinni fyrr.
Honum hefur tekist það sem Davíð
yrkir um í sínu ágæta kvæði um skáld-
skapinn sem prentað er á titilsíðu sem
eins konar einkunnarorð; að syngja líf í
orðin og enginn vafi á því að englar guðs
í Paradís leggja við hlustir.
Páll Valsson
„Flugeldum lokið“
Einar Kárason: Kvikasilfur. Mál og menning
1994. 233 bls.
Kvikasilfur er sjálfstætt framhald skáld-
sögunnar Heimskra manna ráð (1992).
Hún heldur áfram að segja sögu Lækjar-
bakkaættarinnar þar sem fyrra bindinu
sleppir og líkt og þar byggist frásagnar-
aðferðin á því að hengja flokk smáatvika
og sögubrota á greinar fjölskyldutrésins.
Herskari persóna tengist í gegnum örlög
ættarinnar og fjöldi þeirra eykst enn hér
því nú hefur atburðarásin færst nær í
tíma og þriðja kynslóðin því fyrirferðar-
meiri en áður. Sjálfur sögumaðurinn,
Halldór Killian, er þar fremstur á palli en
bakvið hann standa þau Gúndi bróðir
hans, Fríða dóttir Vilhjálms bankastjóra
auk Láka fyrirmyndarbarns, sem hér
fellur niður úr þeim hæðum þar sem
hann áður bjó. Fall hans er ekkert eins-
dæmi í Kvikasilfri. í bókarlok hefur flest
fallið sem fallið getur. Þetta er saga um
hrap og líkt og aðrar hrapsögur, sögð
með blöndu af eftirsjá og feginleik. Hún
er sögð þegar botninum er náð og þegar
allt hefur öðlast skýrari drætti, líkt og
þegar himinljósin skína skærar á sínum
svarta grunni „að flugeldum loknum".
Sögumennimir
Lokapunkturinn í Kvikasilfri er settur
þar sem upphafið stóð í Heimskra
manna ráð. Öll halarófan bítur í skottið
á sér og endar ná saman. En litlu sögurn-
ar sem byggja upp skáldsögur Einars eru
hvort eð er sífellt að bíta í skottið hver á
annarri. Einni sögu lýkur aðeins svo
hægt sé að hefja þá næstu og það sér ekki
fyrir endann á öllum þessum sögum.
Sagnamaðurinn, þessi grunneining
skáldsagna Einars, vill slá sem lengst á
frest þeirri stund að hann hefur ekkert
að segja því um leið og sögunni lýkur,
hættir hann sjálfur að vera til. Hann er í
grunnmynd sinni hinn munnlegi
sagnamaður sem aðeins lifir á því
augnabliki að hann er að segja sögu.
Hann á sér enga tilvist utan sagnagjörn-
ingsins. Þess vegna eru sökulokin um
leið dauði hans. Þau verða að leiða hann
inn í næstu sögu því aðeins þannig getur
hann dregið hið óumflýjanlega á lang-
inn, rétt eins og sögumennskan dregur
affökuna á langinn í Þúsund ogeinni nótt
eða pestardauðinn er flúinn með því að
segja sögur í Decamerone Boccacios. Að
segja sögu er það sama og að lifa, að
þegja sama og að deyja. Sagan hefst og
með henni veruleikinn. Um leið og
henni lýkur er veruleikinn allur. Þess
vegna verður saga að fýlgja sögu.
Stærsta ógnin sem blasir við þessum
sagnamanni er því að einn daginn verði
engar sögur lengur að segja, hráefni
TMM 1995:2
111