Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Blaðsíða 54

Sérstök meðal kvæða Davíðs eru þau ljóð sem hann orti út af sögulegum
efnum. Ef menn hafa gaman af að draga skáldskap í efnisdilka yrði líklega
þessi flokkur kvæða hvað stærstur í höfundarverki Davíðs.
Hann orti söguleg kvæði út frá margbreytilegustu efnum: Um persónur
og atburði íslendinga sagna, um íslensk þjóðsagnaefni og -persónur, um
frægar og ófrægar persónur í sögu íslendinga og úr mannkynssögunni, um
biblíuefni og -persónur og um klassísk, grísk og rómversk, sagnaminni og
persónur.
Aðferð Davíðs við yrkingu sögulegra kvæða var hin sama og fyrirrennara
hans á skeiði raunsæis og rómantíkur, eða eigum við að nefna enn fyrr aðferð
rímnaskálda. Hann sagði sögu (innan sviga: Hann segir raunar sögu í flestum
kvæða sinna) og lagði oft út af henni, en beitti ekki þeirri aðferð, sem tíðust
er meðal nútíma skálda, að tæpa á söguefni — vísa þannig til þess og skapa
á þann hátt hughrif og hugmyndatengsl hjá lesanda, en láta honum eftir að
fylla myndina og draga ályktanir.
Auðvitað byggja öll síðari skáld íslensk á sögusýn Jónasar Hallgrímssonar
og þegar menn eins og Grímur Thomsen eða Stephan G. Stephansson yrkja
um sagnapersónur þá velja þeir sér vini sem í sköpun þeirra verða tákn
skapgerðareiginleika eða lífsviðhorfa — lífsgilda sem skáldin játa. I kvæðum
þeirra ríkir samt söguleg fjarlægð. Þó að Grímur Thomsen virði skapgerð og
siðlega breytni Arnljóts gellinis og Halldórs Snorrasonar eða Stephan G. skilji
og hylli stéttarlega stöðu, drengskap og sæmdarhugsjón Hergilseyjarbónd-
ans og Illuga Grettisbróður, þá ganga þeir ekki inn í þessar persónur, verða
ekki eitt með þeim.
Sérstaða Davíðs sem söguljóðskálds felst í nálægðinni. Hann samsamast
oftar en ekki yrkisefni sínu. Ef til vill bregður hann ekki nýrri sögulegri sýn
á forna atburði eða persónur eins og þeir gerðu t.a.m. Jónas og Stephan G.,
en við skynjum skáldið Davíð í sögunni og fornar söguhetjur verða samtíð-
armenn hans.
Þegar Davíð yrkir um Cæsar, Hallfreð vandræðaskáld eða Hrærek konung
á Kálfskinni höfum við raunar á tilfinningunni að skáldið yrki um eigin
sorgir, drauma, tilfmningar og þrár. Ef vel tekst til með þessari aðferð geta
lesendur svo orðið eitt með sögunni.
Þessi persónulega nálægð Davíðs við yrkisefnið á ekki aðeins við um
sögulegar persónur og atburði heldur og ýmsar náttúrumyndir hans og —
þegar grannt er skoðað — er þetta e.t.v. eitt megineinkenni hans sem skálds.
Lítum á kvæði eins og „Hvítabjörninn“ í Að norðan eða „Útigönguhestur“
sem birtist í Ljóðumfrá liðnu sumri (1956):
48
TMM 1995:2