Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Síða 56

Þriðja leikrit hans, Vopn guðanna (1944), er samið út frá helgisögu um
Barlaam og Jósafat, en sterkasta skírskotun þess er til samtíma pólitískra
viðburða, þ.e. hrunadans einræðis í Þriðja ríki Hitlers. Sannast á þessu verki
að góð meining enga gjörir stoð. Þó að boðskapur höfundar og fordæming
hans á harðstjórn og alræði eigi alla samúð okkar megnar verkið ekki að lifna
fyrir hugskotssjónum lesanda eða áhorfanda.
Loks samdi hann Landið gleymda (1956) um örlög norrænna manna á
Grænlandi forðum.
í þessum orðum hefur einkum verið dvalið við ljóðlist Davíðs Stefánsson-
ar, og sú er skoðun þess, er hér heldur á penna, að sem ljóðskáld muni Davíð
lengst lifa.
Hann notaði ljóðlist sína öðru fremur til að flytja okkur skoðanir sínar,
færa okkur boðskap. Hann var langa ævi að hrópa „frá húsaþökunum“ eins
og hann orðaði það sjálfur sextugur.
Mörg dæmi kann sagan þess að lýðurinn, er frelsa átti, hefur grýtt spá-
manninn sem hrópaði til hans lausnarorðið.
Hvernig höfum við þá notað skáldskap Davíðs? Höfum við grýtt hróp-
andann?
Óþarft er að endurtaka með hvílíkum fögnuði Svörtum fiöðrum var tekið
og fljótlega var höfundur þeirra hafmn til þjóðskálds tignar. í krafti listfengr-
ar hagmælsku virtist Davíð geta ort eftir pöntun kvæði við öll tækifæri: Á
hátíðarstundum tímamóta eða við heimsóknir höfðingja. Frá léttleika æsku-
verkanna þróaðist ljóðstíll hans til þyngra yfirbragðs. Strax í Svörtum fjöðrum
bar töluvert á spakmælakenndum fullyrðingum og máttu vel vera arfur frá
þjóðvísum sem eru fullar af slíkri visku. Um miðhluta þjóðskáldsferils Davíðs
geta slíkar rímaðar spakmælaromsur orðið næsta yfirþyrmandi ef lesanda þykir
viska þeirra einföld og grunnfærin. Þá getur jafnvel vart dugað að grípa til
huggunarorða meistara Þórbergs: „Öll ævarandi sannindi eru einföld.“27
Samtímis þessari breytingu á skáldskap Davíðs gekk þróun íslenskrar
ljóðlistar í allt aðra átt og þar kom eftir lok síðari heimsstyrjaldarinnar að
áhrifamesti brautryðjandi nýs skáldskaparstíls, Steinn Steinarr, gat leyft sér
þvílíkan dóm um þjóðskáldið:
Okkur hefur einnig verið kennt það, að Davíð frá Fagraskógi sé
mesta núlifandi skáld íslenzku þjóðarinnar. Það má vel vera, að svo
sé, en þá vil ég leyfa mér að fullyrða það, að hinir séu býsna lélegir.
Og sé nokkur einstakur maður ábyrgur fyrir eymd og niðurlæg-
ingu kveðskaparins á seinustu 20-30 árum, þá er það hann. Ekkert
þjóðskáld annað hefur flutt með sér inn í listina svo billegan og
forheimskandi áslátt. Þetta sannast að vísu átakanlegast á læri-
sveinunum, svo sem vonlegt er.28
50
TMM 1995:2