Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 54

RÓBERT H. HARALDSSON
NÓRA: Já.
HELMER: Og það áttirðu að gera eins og af eigin hvötum? Þú áttir að
leyna mig því að hann hefði komið hingað. Bað hann ekki um það líka?
NÓRA: Jú, Torvald; en - (153)
Nóra fær ekki að botna setninguna því Helmer tekur af henni orðið og
skammar hana góðlega eins og smála-aldca. AJlt sem Helmer segir stemmir
við raunveruleikann. Krogstad kom á hennar fund og bað hana að beita
áhrifum sínum á bakvið tjöldin. Helmer hefur að hluta getið sér rétt til um
erindi Krogstads þótt hann sé grunlaus um hinar raunverulegu aðstæður
Nóru. Framhald samræðunnar verður því sérdeilis tvírætt. Þau ræða t.d. um
feilspor Krogstads:
NÓRA: [.. .] En segðu mér, er það í raun og veru svo voðalegt sem
þessi Krogstad hefur brotið af sér?
HELMER: Falsað undirskriftir. Hefurðu hugmynd um hvað í því
felst?
NÓRA: Getur ekki verið að hann hafi gert það útúr neyð?
HELMER: Jú, eða í hugsunarleysi eins og svo margir. Ég er ekki sá
harðjaxl að ég fordæmi mann skilmálalaust fyrir slíkan verknað í eitt
sinn.
NÓRA: Nei, einmitt, Torvald! (154—55)
Nú falla orðaskiptin nánast fuilkomlega að aðstæðum Nóru. Hún tók lánið
útúr neyð og hefur falsað undirskrift föður síns m.a. af hugsunarleysi. í
reyndinni kemur samræðan svo vel heim og saman við aðstæður Nóru að
hún gerir sér von um að Helmer bregðist á skilningsríkan hátt við feilspori
hennar eins og síðasta tilsvarið gefur til kynna. Framhaldið slær þó á þá von,
a.m.k. í bili.
HELMER: Margur getur rétt sig við siðferðilega ef hann viðurkennir
afbrot sitt og tekur út sína refsingu.
NÓRA: Refsingu -?
HELMER: En Krogstad gekk nú ekki þá braut, heldur bjargaði sér
með refjum og klækjabrögðum; og það er þetta sem gerði hann sið-
blindan.
NÓRA: Heldurðu að það myndi - ? (155)
Aftur tekur Helmer orðið af Nóru og ræðir nú í annað sinn í fyrsta þætti um
andrúmsloftið sem ríkir á vissum tegundum heimila. Án þess hann geri sér
grein fyrir því getur lýsingin átt við hans eigið heimili.
HELMER: Hugsaðu þér bara hvernig svona sakbitinn maður verður
að ljúga og hræsna og látast sí og æ; umgangast sína nánustu með
44
www.malogmenning.is
TMM 2000:1