Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 63

ALVARLEGAR SAMRÆÐUR
taki einhver kyrtil manns, skuli einnig sleppa við hann yfirhöfhinni.
Menn skuli ekki vera áhyggjufullir um morgundaginn, og vilji þeir
vera fullkomnir, skuli þeir selja allar eigur sínar og gefa andvirðið fá-
tækum. (89)
Mill efast hins vegar um að einn af hverjum þúsund kristnum mönnum hlíti
„þessum lögum eða dæm[i] breytni sína eftir þeim“ (88). Gagnrýni Mills er
hnitmiðuð og róttæk en þarf ekki að koma kristnum mönnum á óvart. Hins
vegar er framhaldið sérstaklega athyglisvert því Mill bætir við:
Kristnum mönnum er það hrœsnislaust, er þeir segjast trúa öllu þessu.
Þeir trúa því á sama hátt og fólk trúir hlutum, sem það hefúr heyrt
lofsungna, en aldrei dregna í efa. [They are not insincere when they say
that they believe these things. They do believe them, as people believe
what they have always heard lauded but neverdiscussed.19] (89, letur-
breytingar mínar)
Ég hef leyft frumtextanum að fljóta með því skýr og afdráttarlaus hugsun
Mills hefur ekki komist að fullu til skila í íslensku þýðingunni. Hann telur að
kristnir menn séu ekki falskir eða óeinlægir (insincere) þegar þeir segjast trúa
boðorðum og lífsreglum sem þeir láta ekki einu sinni hvarfla að sér að fýlgja!
Þeir trúi þessum boðorðum og lífsreglum. Þeir trúi þeim eins og þeir trúa
hlutum sem þeir hafa oft heyrt lofsungna en aldrei rædda! Líkt og í tilviki
Helmers, verður vandi kristinna manna ekki leystur með því að þeir gerist
einlægari í trú sinni á þær skoðanir sem þeir segjast trúa. Þeir eru einlægir!
Það gerir vanda þeirra einmitt svo snúinn og illviðráðanlegan. Gjá hefur
myndast á milli orða þeirra og raunveruleikans eða, eins og Mill orðar það,
milli þess sem þeir játa virðingu sína (kristinni kenningu) og þess sem þeir
játa hollustu sína (hversdagslegum venjum og siðum).20 Gjáin hefur mynd-
ast vegna skorts á alvarlegum samræðum; kristnir menn hafa ekki rætt sín á
milli þær kenningar sem þeir hafa svo oft heyrt lofsungnar en aldrei dregnar í
efa. Gagnrýni Mills varpar þannig ljósi á samhengi þar sem vandi Helmers er
almennur vandi allra (kristinna) manna.
„Ykkurfannst bara gaman að vera ástfangnir af mér.“
Frásagnaraðferð Ibsens í Brúðuheimili og orðræða Helmers kallast á. f mörg-
um tilsvörum og samræðum verksins eru tvö viðfangsefni, það sem næst er
yfirborðinu og hitt sem orðin snerta óbeint. Orð Helmers eru líka í leit að
merkingu sem hann hefur hvorki kjark né staðfestu til að gefa þeim sjálfur.
Ýmislegt bendir til að verkið sé meðvitað um þessa gagnrýni eða gegnum-
lýsingu á Helmer. Þegar hefur verið minnst á þá skoðun Nóru að um það sem
TMM 2000:1
www.malogmennmg.is
53