Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 38

HALLDÓR BJÖRN RUNÓLFSSON
Matisse var þó heppnari en margur starfsbróðir hans, ef til vill sökum þess
að tæknibrögð hans var svo erfitt að falsa. Öðru máli gegnir um Wols, eða Al-
fred Otto Wolfgang Schulze, sem fæddur var í Berlín ári fyrir heimsstyrjöld-
ina fyrri. Þegar Wols lést í París, árið 1951, var hann á hátindi frægðar sinnar
sem faðir þeirrar tegundar frjálsrar abstraktlistar sem kölluð er tachismi, eða
slettilist. Margir töldu hann brúa bilið milli evrópskrar og bandarískrar
abstraktlistar. Alltént var hann í hópi þeirra listamanna evrópskra sem mest-
ar væntingar voru bundnar við um miðbik aldarinnar. Reiðarslagið kom
ekki fyrr en tólf árum eftir dauða listamannsins. Þá var stórri sýningu í Köln
snögglega lokað að undirlagi listfræðingsins Werner Haftmann, heimsins
helsta Wols-sérfræðings, og eins af skipuleggjendum sýningarinnar.
Ástæðan fyrir hinni snöggu lokun var grunur um að meðal verkanna - en
sýningin var ein stærsta Wols-sýning sem haldin hafði verið - leyndist fleiri
en ein fölsun. Nú fór af stað ítarleg rannsókn sem Haftmann stóð fyrir beint
og óbeint, en náði samt langt út fyrir landamæri Þýskalands, og var ekki enn
til lykta leidd 1978, þótt verstu tilvikin væru upplýst. Vandinn var sá að ekkja
listamannsins og sonur hennar af fyrra hjónabandi voru höfuðpaurarnir.
Sonurinn hélt áff am að nota striga fóstra síns heitins, pensla og liti, og ekkjan
lagði blessun sína yfir hvert nýtt verk sem hann falsaði. Afleiðingarnar létu
ekki á sér standa. Markaðurinn fyrir myndir Wols hrundi og listamaðurinn
féll í gleymsku og dá meðan sérfræðingar margra landa voru að komast að
niðurstöðu í málinu með náinni samvinnu sín í millum. Að vísu fóru ljós-
myndir hans betur út úr fölsunarmálinu en málverkin og vatnslitamynd-
irnar, en Wols var einnig þekktur ljósmyndari og notaði gjarnan eigin
ljósmyndir sem kveikju málverka sinna. Ef til vill höfðu ekkjan og sonurinn
minni áhuga á að falsa ljósmyndir í nafni Wols en málverk, vegna þess að þær
voru snöggtum ódýrari. Með iðju sinni tókst mæðginunum þó að kasta slíkri
rýrð á listamanninn að það var ekki fyrr en fyrir um áratug að söfn fóru al-
mennt að hætta sér út í sýningar á þessum áhrifamikla listamanni.
Grunur Ólafs Inga vaknaði þegar hann tók effir stóraukinni tíðni olíu-
málverka eftir frumherja íslenskrar nútímalistar á uppboðum hér heima. I
byrjun síðasta áratugar var augljóst að sprenging hafði orðið í sölu listaverka
eftir til dæmis þá Ásgrím Jónsson, Jón Stefánsson og Jóhannes S. Kjarval,
enda voru nú fleiri verk þeirra í umferð á uppboðum en nokleru sinni fyrr.
Fjöldinn margfaldast jafnt og þétt miðað við uppboðin á 9. áratugnum, en
1993 var jafnframt árið sem dæmdur Pétur Þór settist í ffamkvæmdastjóra-
stólinn í Gallerí Borg. Þegar Ólafur lét til skarar skríða árið 1997, gegn því
sem hann taldi hreina aðför að íslenskri myndlist, hafði fjöldi málverka effir
látna íslenska listmálara vaxið nær stöðugt frá upphafi áratugarins. Ekki var
lengur hægt að una þessari stöðu mála enda tók Ólafur eft ir æ fleiri fölsunum
28
www.malogmenning.is
TMM 2000:1