Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 123

RITDÚMAR
nokkurri tilfinningasemi t. a. m. í ljóðinu
„Að nýju“, þar sem öldin sem er að kveðja
er persónugerð og látin ávarpa landið.
Endir ljóðsins gefur í skyn að öldinni lítist
ekki of vel á framtíðina því talað er um
„grunsamlegar, tviræðar viprur“ á andliti
hennar sem enginn fær reyndar að sjá.
Ljóðið er svohljóðandi:
Þegar dægrin
eins og þungstreym vötn
þoka öldinni griðalaust
til ókunnra
sögulausra sæva,
þá, að nýju,
nánast sem barn,
fer hún augum
um fjallahringinn, hvíslar:
Alúðar heilsan, óskir beztu.
Sælar, þér svellabungur og hlæjandi
hlíðir!
Að nýju, - líkt og hún
undrist allt...
Hylur
brár sínar að svo búnu.
Engum leyfist
að sjá undir síðhöttinn
og geta sér til
um grunsamlegar, tvíræðar viprur.
Þorsteinn frá Hamri er síður en svo einn
um þá skoðun að gömul gildi séu á und-
anhaldi og að sporna beri við fótum.
Hann stendur föstum fótum í róman-
tískri hefð sem Jónas Hallgrímsson og
Fjölnismenn áttu drjúgan þátt í að móta
á fyrri hluta 19. aldar. Eitt af einkennum
hennar er trúin á landið, náttúran er
gjarnan persónugerð, stílbragð sem sést
oft í Meðan þú vaktir. Eins og að framan
greinir þá er oft vitnað í ljóð Jónasar í
bókinni og eru þó ekki tíundaðar allar
vísanir Þorsteins í þau. Allt ber þetta
ótvírætt vitni um hve áhrif Jónasar eru
mikil á 20. aldar skáld. Auk Þorsteins eru
helstir lærisveinar hans, Snorri Hjartar-
son, Hannes Pétursson og Matthías Jó-
hannessen. Sumum yngri skáldum kann
að finnast þessi rómantíska hefð vera
orðin nokkuð gamaldags og fara að sjálf-
sögðu sínar eigin leiðir og er ekki nema
gott eitt um það að segja, en skáldskapur
Jónasar er löngu orðinn klassískur og
óháður öllum tískustefnum. Meðan þú
vaktir er vönduð Ijóðabók, ljóðin eru
mörg falleg og einstaklega vel ort. Sum
eru býsna strembin og krefjast nokkurr-
ar yfirlegu en þegar þau opnast fyrir les-
andanum launast honum fyrirhöfnin,
enda eiga ljóð ekki að vera ódýr.
Guðbjörn Sigurmundsson
Að taka í hönd á þjóðinni
Huldar Breiðfjörð, Góðir Islendingar. Ferðasaga.
Bjartur 1998.182 bls.
Hver eru helstu einkenni íslensku þjóðar-
innar (fyrir utan það að vera betri en allir
aðrir í öllu öðru miðað við höfðatölu)?
Þessi eilífa spurning er nú orðin nokkuð
leiðigjörn, og ekki á það síður við um
svörin sem tyggja gjarnan upp sömu klisj-
urnar sem eru oftar en ekki byggðar á ein-
hvers konar samblandi af yfirblásnu
hetjuþvaðri og óstöðvandi minnimáttar-
kennd. Kannski er helsta einkenni ís-
lensku þjóðarinnar að vera sífellt að leita
að eigin einkennum. En í Góðum íslend-
ingum blæs Huldar Breiðfjörð nýju lífi í
þessa umræðu alla með því að takast á við
þessar klisjur og ímyndir sem við göngum
með í kollinum með húmor og hógværð
og góðri tilfinningu fyrir smáatriðunum
sem skapa hversdagsleikann.
1 upphafi verksins hefur sögumaður
háar hugmyndir um hvernig hann ætli
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
113