Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 51

ALVARLEGAR SAMRÆÐUR
gat ekki tekið neitt tillit til þess. Mér var gjörsamlega sama um yður“ (151).
Nóra virkar á aðra sem barnslega einlæg og hjartagóð. „Þú ert barn, Nóra“
(134) og „Ó, þú blindaða, reynslulausa manneskja!“ (203) eru orð sem frú
Linde og Helmer hafa um hana.
Siðfræði Brúðuheimilis birtist ekki eingöngu í leyndarmáli Nóru og per-
sónum verksins heldur í ýmsum rökræðum sem eru beinlínis um siðferðileg
efni. Snemma í verkinu deila Nóra og Krogstad t.d. um hvort réttlát lög taki
eitthvert tillit til ástæðna afbrota. Þessi þráður er tekinn upp að nýju í sam-
ræðum Nóru og Helmers í lokaþættinum. Þar deila hjónin einnig um helg-
ustu skyldur Nóru.
HELMER: Oh, þetta er skelfilegt. Þú skirrist ekki við að bregðast helg-
ustu skyldum þínum.
NÓRA: Hvað telur þú helgustu skyldur mínar?
HELMER: Og það á ég að þurfa að segja þér! Eru það ekki skyldur þín-
ar við mann þinn og börn?
NÓRA: Ég hef aðrar jafnhelgar skyldur.
HELMER: Það hefurðu ekki. Hvaða skyldur ættu það að vera.11
NÓRA: Skyldurnar við sjálfa mig.
HELMER: Þú ert fyrst og fremst eiginkona og móðir.
NÓRA: Ég trúi ekki lengur á það. Ég held ég sé fýrst og fremst mann-
eskja, ég engu síður en þú - eða eigi minnsta kosti að reyna að verða
það.(204)
Siðferðilegar röksemdir og útleggingar þeirra má finna hjá öðrum persón-
um leikritsins og, ef vel er að gáð, einnig verufræðilegar hugleiðingar um
hvenær tvær athafnir eru eins frá sjónarhóli siðferðisins. Þessi orðaskipti eiga
sér t.d. stað snemma í verkinu:
KROGSTAD: Frú Helmer, þér gerið yður greinilega ekki ljóst hvað
það er sem þér hafið gerst sek um. En ég get sagt yður að það var
hvorki meira né grófara sem mér varð á fyrrum og eyðilagði þó með
öllu stöðu mína í samfélaginu.
NÓRA: Þér? Ætlið þér að telja mér trú um að þér hefðuð gert nokkuð
sem krafðist hugprýði til að bjarga lífi konu yðar? (151)
Loks má ítreka að margir sjá í Brúðuheimili siðferðilegt endurmat á stöðu
kynjanna í samfélaginu. Bæði séu í verkinu röksemdir sem hníga í þá átt (sjá
hér að framan) og eins megi líta á verkið allt sem lið í slíku endurmati. Þeir
sem einblína í þessa átt eru líklegastir til að spyrja hvort Brúðuheimili hafi
ekki elst illa, sé jafnvel orðið úrelt. Getur verk, er spurt, sem skrifað var árið
1879 og reyndist (hvort sem það var þannig ætlað eða ekki) drjúgt framlag til
réttindabaráttu kvenna enn átt erindi við okkur hundrað og tuttugu árum
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
41