Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Side 105

TÖFRARAUNSÆI í ÍSLENSKUM SAMTÍMASKÁLDSÖGUM
um plönum, á mörkum lífs og dauða, getur ferðast á milli tímaplana og staða
eða verið á mörgum stöðum í senn.26
Fríða er öðruvísi en aðrir eins og gjarnt er um persónur töfraraunsærra
sagna. Hún er einfari sem gleymir sér gjarnan í eigin heimi og muldrar upp-
hátt við sjálfa sig, hina dauðu. Þeir sem ekki þekkja hana segja hana klikkaða
og forðast hana jafhvel en hennar nánustu reyna að taka henni eins og hún er.
Hún er á skjön við raunsæjan heim annarra en um leið er hún sterkust allra.
Bók Vigdísar er saga af missi en ólíkt sögu Einars Más einnig saga sam-
hengis og samruna. Samruna sem verður til einmitt vegna þess að fortíðinni
er haldið við og tengslin við forfeðurna endurnýjuð. í lok sögunnar hefur
sundruð sjálfsmynd Fríðu hlotið vissa ró. Hún hefur fundið sér félaga, pabbi
er kominn aftur og við blasir hamingja en umfram allt von.
Á mörkum töfra ogfantasíu
Fram til þessa hef ég fjallað um íslenskar bækur sem ég tel að óumdeilanlega
megi flokka undir töfraraunsæi og af þeim er Sjálfstœtt fólk kannski sú „al-
hreinasta“ - svo ég tali nú eins og Todorov um fantasíuna, um „hreint“
töff araunsæi - ef það er hægt! Vissulega má deila um þá greiningu því eins og
fram hefur komið er ekki auðvelt að henda reiður á því fyrir hvað hugtakið
stendur eða hvaða skilyrði bækur þurfa að uppfylla til að geta talist
töfraraunsæjar. Töffaraunsæi er ekki, frekar en önnur bókmenntaleg hug-
tök, algilt og afdráttarlaust hugtak. Mér er til dæmis til efs að allir séu tilbúnir
að setja Borges í flokk með töfraraunsæjum höfundum.27
Það sama gildir um þann höfúnd sem ég mun fjalla lítillega um hér að
endingu en það er rithöfundurinn Sigurjón Birgir Sigurðsson betur þekktur
undir nafninu Sjón. Sjón hefur fyrir löngu getið sér orð fyrir að skrifa og
yrkja í anda súrrealisma og fantasíu, fallegan texta og ljótan, og skringilega
skondinn, uppfullan af undarlegum andstæðum sem gaman er að eltast við
en oft erfiðara að fanga og útskýra.
í þriðju og nýjustu skáldsögu sinni Augu þín sáu mig (1994) hefur Sjón
hins vegar orðið jarðbundnari - a.m.k. að hluta. Að hluta segi ég því Sjón er
ekki á því að láta furðufyrirbærin sigla sinn sjó heldur leyfir þeim að fljóta
með sem laumufarþegum.
Þegar sagan hefst er síðari heimsstyrjöldin í algleymingi og þótt fólkið í
smábænum Kukenstadt í Neðra-Saxlandi reyni að leiða þá voveiflegu at-
burði hjá sér teygir stríðið þangað anga sína með komu dauðveiks gyðings á
flótta. Gyðingur þessi er falinn á gistihúsi bæjarins þar sem aðalsöguhetjan,
ung, lífleg og skemmtileg stelpa Marie-Sophie að nafni starfar sem þjónustu-
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
95