Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.2010, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 23. apríl 2010 FRÉTTIR
Kynningarstarf íslensku bank-
anna á peningamarkaðssjóðun-
um var í ýmsum tilvikum til þess
fallið að villa um fyrir og blekkja
viðskiptavinina. Þetta er mat
rannsóknarnefndar Alþingis. Í
fjórtánda kafla skýrslunnar segir
að bankarnir hafi kynnt sjóðina
sem nær áhættulausa fjárfesting-
arkosti, á meðan ljóst var að það
væri ekki rétt. Þetta sýna tölvu-
bréf sem rannsóknarnefndin hef-
ur undir höndum.
„Sjóður 9 (Peningamarkaðs-
sjóður), alveg öruggur sjóður,
betri ávöxtun en allir innláns-
reikningar okkar 15,3%, enginn
binditími, það besta örugga sem
býðst í dag. Allir ættu að vera
með peningana sína í þessum
sjóð frekar en á reikningum ef
þeir vilja ekki taka neina áhættu.“
Svo segir í tölvupósti í októ ber
2007 frá ráðgjafa hjá Glitni til
starfsmanna í símasöluveri, sem
kynntu sjóðina fyrir almennum
sparifjáreigendum bankans.
„Áhættulaus“
„Sjóður 9 er áhættulaus peninga-
markaðssjóður sem gefur mjög háa
ávöxtun, eða 15,2% á ársgrundvelli
(miðað við síðustu 6 mánuði) í dag
sökum hárra stýrivaxta,“ segir í öðru
bréfi frá ráðgjafa bankans til sölu-
versins, frá nóvember 2007.
Svipaður tónn er í tölvuskeyt-
um frá Landsbankanum. „Þetta
eru í raun verðbréf en þó eru eng-
in hlutabréf í sjóðnum sem þýð-
ir að þetta er mjög lítil áhætta,
virkar nánast eins og allir aðrir
reikningar,“ segir þjónustufulltrúi
bankans í bréfi til viðskiptavin-
ar í janúar 2008. Vitnað er í fleiri
tölvubréf frá þjónustufulltrúum
Landsbankans til viðskiptavina.
„Ég talaði við þig áðan varðandi
snilldar sparnaðarleiðina okk-
ar. Við erum að tala um Peninga-
bréfin: [...] Engin áhætta,“ skrifar
þjónustufulltrúi.
Þóttist hringja úr útibúinu
Þá er í skýrslunni vitnað í bréfa-
skriftir á milli starfsmanna
Landsbankans þar sem þeir ræða
aðferðir sínar við kynningu á pen-
ingamarkaðsbréfunum. „Þó að ég
sé að hringja fyrir söluverið eða
eitthvað annað þá segist ég allt-
af vera að hringja úr útibúinu þar
sem viðskiptavinurinn er í við-
skiptum, það gerir það persónu-
legra,“ skrifar starfsmaður Lands-
bankans starfsbróður sínum.
Bréfið var sent 5. febrúar 2008.
Rannsóknarnefndin segir tölvu-
póstsamskiptin „... athyglisverð í
sambandi við afstöðuna til mark-
aðssetningar og sölu á áskrift að
peningamarkaðssjóðum“.
Sama afstaða virðist hafa
ríkt hjá starfsmönnum Kaup-
þings. Rannsóknarnefndin hef-
ur til dæmis undir höndum gögn
þar sem „... framkvæmdastjóri
Rekstrarfélags Kaupþings banka
var að velta fyrir sér ýmsum sölu-
setningum, m.a. þessari: „Viltu
áhættulausa fjárfestingu?““
Banka ber að segja frá áhættu
Árið 2007 var eftirfarandi texti
skrifaður neðst í verðbréfahluta
vefsíðu Glitnis, á sama stað og
peningamarkaðssjóðirnir voru
kynntir:
„Sjóður 9 - peningamarkaðs-
bréf og Sjóður 10 - úrval inn-
lendra hlutabréfa eru fjárfest-
ingarsjóðir skv. III. kafla laga
nr. 30/2003, um verðbréfasjóði
og fjárfestingarsjóði. [...] Vegna
minni áhættudreifingar eru báð-
ir sjóðirnir áhættumeiri en verð-
bréfasjóðir.“
Lögum samkvæmt þurfa fjár-
málafyrirtæki að auglýsa og
kynna verðbréfa- og fjárfestinga-
sjóði með ákveðnum hætti. Þurfa
meðal annars að koma fram upp-
lýsingar um áhættu sjóðsins og
skilgreining á honum á borð við
ofangreindan texta. Þegar starfs-
menn Glitnis kynntu Sjóð 9 sem
áhættulausan peningamarkaðs-
sjóð árið 2007 stóð á sama tíma
í smáa letrinu á vefsíðu bankans,
sem var skylda að tilgreina, að
sjóðurinn væri áhættumeiri en
verðbréfasjóðir. Þeir starfsmenn
bankans sem fullyrtu að Sjóður
9 og aðrir peningamarkaðssjóðir
væru áhættulausir fóru því út fyr-
ir bókstaf laganna.
Alvarleg vanræksla FME
Rannsóknarnefnd Alþingis ger-
ir alvarlegar athugasemdir við
eftirlit Fjármálaeftirlitsins með
peningamarkaðssjóðunum, en
einungis einn starfsmaður stofn-
unarinnar sinnti því lengst af,
þrátt fyrir gríðarlegt umfang
sjóðanna. „Heildarstærð pen-
ingamarkaðssjóða fór yfir 400
milljarða króna árið 2007 sem
jafngildir um 31% af vergri lands-
framleiðslu (VLF). Ljóst má vera
að starfsmenn Fjármálaeftirlitsins
sem komu að eftirliti með þessari
starfsemi voru alltof fáir til að geta
sinnt því með fullnægjandi hætti.
Aðeins einn starfsmaður sinnti
eftirliti með öllum verðbréfa- og
fjárfestingarsjóðum fram undir
lok árs 2007. Það verður að telja
næsta hæpið að einn starfsmaður
geti haft sérfræðiþekkingu á fjöl-
breyttum fjárfestingum í skulda-
bréfum, hlutabréfum, flóknum
afleiðum og framvirkum samn-
ingum.Hafa verður í huga að ein-
vörðungu á vegum stóru bank-
anna þriggja voru 59 starfandi
verðbréfa- og fjárfestingarsjóðir
um mitt ár 2007.“
Sjóðirnir eftirlitslausir
í heilt ár
Í skýrslunni er þess getið að sjóð-
irnir hafi í raun getað leikið laus-
um hala um mánaða skeið þegar
enginn starfsmaður FME sinnti
eftirlitinu. „Eini starfsmaður
Fjármálaeftirlitsins í eftirliti með
sjóðum fór í langt leyfi í nóvem-
ber 2006 en vann þó tæplega 300
vinnustundir frá þeim tíma og
fram í maí 2007. Enginn var ráð-
inn í hans stað í heilt ár og voru
sjóðirnir því í raun því sem næst
án eftirlits á því tímabili. Slíkt
verður að teljast alvarleg van-
ræksla af hálfu Fjármálaeftir-
litsins á lögbundnum eftirlits-
skyldum stofnunarinnar með
verðbréfa- og fjárfestingarsjóð-
um.“
Ég talaði við þig áðan varðandi
snilldar sparnaðarleið-
ina okkar. Við erum að
tala um Peningabréf-
in: [...] Engin áhætta.
Starfsmenn gömlu bankanna staðhæfðu oft á tíðum að peningamarkaðssjóðirnir væru áhættulausir.
Rannsóknarnefnd Alþingis hefur undir höndum tölvupósta sem sýna glöggt hvernig þjónustufulltrúar
og aðrir bankastarfsmenn villtu um fyrir viðskiptavinum. Aðeins einn starfsmaður Fjármálaeftirlitsins
fylgdist með sjóðunum.
BANKARNIR
BLEKKTU F LK
Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi
viðskiptaráðherra, um peningamarkaðs-
sjóðina við skýrslutöku hjá rannsóknar-
nefndinni þegar hann var spurður um
afskipti sín af uppgjöri peningamarkaðs-
sjóðanna:
n „Við hvöttum til þess að þeir yrðu
gerðir upp með samræmdum hætti
... Við vonuðum náttúrulega að það
fengist sem mest upp í þetta af því það var ofboðslegur – af því það er ekki eins
og auðmenn Íslands hafi átt peningana sína þar, það er náttúrulega bara hinn
breiði almenningur sem var að – maður var að fá alveg hroðalegar upphringingar
frá fólki sem hafði verið að selja íbúðir og arfinn sinn og henti þessu inn í þessa
sjóði því bankarnir virðast í einhverjum tilfellum hafa blekkt fólk að þetta væru
innlán, tryggð og varin sem innlán, sem eru náttúrulega hreinar blekkingar,
af því þetta eru ekki innlán, þetta eru áhættufjárfestingar. En við höfðum ekki
afskipti annað en að við hvöttum til þess að þetta yrði gert upp og það yrði gert
á viðskiptalegum forsendum. En við hvöttum mjög til að þetta yrði gert upp með
samræmdum hætti.“
Bankarnir blekktu fólk
HELGI HRAFN GUÐMUNDSSON
blaðamaður skrifar: helgihrafn@dv.is
Peningarnir þínir Eignastýring Íslandsbanka sem stuttu síðar breyttist í Glitni, gaf út blaðið Peningarnir þínir, í lok árs 2005.
Þar var Sjóður 9 sagður öruggari en ríkisskuldabréfasjóðir.
Áhættulítill Þessi auglýsing frá Glitni birtist í fjölmiðlum allt þar til bankinn fór í þrot haustið 2008.