Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2010, Síða 28

28 umræða 5. nóvember 2010 föstudagur
Þegar ég var
strákur í Mela-
skólanum í
gamla daga
gekk mér ágæt-
lega að læra.
Ég fékk yfirleitt
ljómandi góð-
ar einkunnir
og var heldur
ekki til neinna
sérstakra vand-
ræða í skól-
anum. Ég var
sem sagt fyrirmyndarnemandi, eða
svona því sem næst. Að minnsta
kosti var ég nógu góður til að vera
skipað í einn af „bestu bekkjunum“
í Melaskólanum.
„Bestu bekkirnir“ hafa löngu
verið aflagðir. Þá var lenska í skóla-
kerfinu að skipta nemendum í
bekki eftir einkunnum og hegðun,
þannig að þeir sem höfðu svo og
svo góðar einkunnir og þóttu hegða
sér vel voru settir saman í bekk –
eða bekki. Í Melaskólanum voru
þó nokkrir „bestu bekkir“, enda var
þetta stór skóli og fjölmennur – ég
man ekki hvort þeir voru 4 eða 6.
GRIMM SAMKEPPNI
Grimm samkeppni ríkti milli
„bestu bekkjanna“ um einkunnir
og aðra veraldlega mælikvarða, en
keppnin var þó kannski meira milli
kennaranna en barnanna sjálfra.
Það var æðsta markmið sérhvers
umsjónarkennara eins „bestu
bekkjanna“ að ná hæstu meðal-
einkunninni á fullnaðarprófinu,
sem við tókum 12 ára – áður en við
héldum í gagnfræðaskóla. Í Mela-
skólanum var enginn jafnoki afa-
bróður míns Axels Kristjónssonar
í þeirri keppni. Hann slípaði bekk-
inn og fágaði af mikilli hind árum
saman, áður en kom að uppgjörinu
í 12 ára bekk, og þegar þangað kom
má segja að við höfum verið orð-
in litlar námsvélar. Stöðug skyndi-
próf höfðu þjálfað okkur svo vel að
þó ég fengi til dæmis hvorki meira
né minna en 9,20 í aðaleinkunn á
fullnaðarprófinu, þá var það ekkert
sérlega há einkunn í þessum Axels-
bekk. Nei, ég var bara meðalmað-
ur – mig minnir að allar stelpurnar
í bekknum hafi verið með yfir 9,00
og þær hæstu með 9,80 eða eitt-
hvað þaðan af hærra.
Einkunnasamkeppnin var svo
hörð og eindregin að eftir á hljómar
þetta allt saman giska fáránlega. En
þá töldum við þetta bara eðlilegan
hlut og puðuðum við okkar skyndi-
próf og heimalærdóm eins og lífið
lægi við. Og hvarflaði ekki að okk-
ur að efast um neitt sem Axel setti
okkur fyrir.
„IT´S A LONG WAY
TO TIPPERARY”
Það verður reyndar að koma
fram að þó Axel væri firna strang-
ur kennari, þá var hann þó um
leið bæði ljúfur og skemmtilegur.
Hann var oft allra manna kátast-
ur og kenndi okkur alls konar vit-
leysu líka, í viðbót við lærdóminn
– eins og að syngja „It´s a long way
to Tipperary” og þess háttar. Það
var bara álitinn eðlilegur hlutur að
svona skyldi kennslan fara fram –
með því að troða í okkur sem mestu
af fróðleik og búa okkur undir að
spýja því öllu upp á fullnaðarpróf-
inu. Og okkur var vel við Axel og
töldum okkur vel búin undir lífið
með hans aðferð við kennsluna.
Á undanförnum árum, þegar
fréttir hafa borist af því að íslensk-
ir skólanemendur séu ansi mikl-
ir eftirbátar jafnaldra sinna víða
annars staðar í veröldinni, þá hef-
ur mér oft orðið hugsað til Axels og
hvort aðferðir hans hafi þrátt fyrir
allt kannski verið réttar. Því þá vor-
um við öll sannfærð um að íslenskt
skólakerfi væri það allra besta í
heimi, og engir nemendur nokkurs
staðar gætu verið betur undirbún-
ir en við. En það var reyndar aldrei
mælt á þeim tíma hvernig við hefð-
um staðið okkur í samanburði við
önnur lönd.
Nokkrum árum eftir að ég
kláraði barnaskólann og gagn-
fræðaskólann, þá var hugmynda-
fræði „bestu bekkjanna“ lögð á
hilluna. Eftirleiðis skyldi ekki lögð
áhersla á að safna saman í bekk
þeim nemendum sem höfðu hæst-
ar einkunnir og áttu ekki við nein
sérstök vandamál að stríða. Eftir
bestu getu skyldi öllum börnum
raðað saman í bekki, óháð náms-
getu. Annað væri ekki sanngjarnt
gagnvart þeim sem slakar hefðu
staðið sig fram að þessu.
SKUGGAHLIÐ „BESTU
BEKKJANNA“
Því það var skuggahlið á „bestu
bekkjunum“. Það voru „tossabekk-
irnir“. Í „tossabekkina“ (já, þeir
voru alveg blygðunarlaus kallað-
ir „tossabekkir“ í daglegu tali) var
þeim safnað saman sem af ýmsum
ástæðum höfðu fremur slakar ein-
kunnir á einhverjum tímapunkti
skólagöngunnar, eða rákust illa í
venjulegum bekkjum af ýmsum
ástæðum. Nú myndu sumir vafa-
laust vera greindir misþroska af
einhverju tagi, en í þá daga voru
þeir bara afgreiddir sem „tossar“
sem fátt væri hægt að gera fyrir.
„Tossabekkirnir“ í Melaskólan-
um voru nokkrir, ég vissi satt að
segja aldrei hvað þeir voru margir.
Þeir voru hafðir uppi á efstu hæð
og okkur dekurdýrunum í „bestu
bekkjunum“ fannst að þar uppi
ríkti alltaf drungalegt myrkur. En
við komum helst aldrei þangað
því þar réðu hinir skelfilegu „toss-
ar“ ríkjum og án þess að nokkur
segði okkur það beinlínis, þá viss-
um við að það gæti reynst hættu-
legt að hafa of mikið saman við
„tossa“ að sælda. Einn og einn
nemandi úr Axelsbekk, sem stóð
ekki undir væntingum kennarans,
hvarf úr bekknum einhvers stað-
ar á leiðinni og var sendur upp
í „tossabekkina“ til að hífa ekki
niður meðaleinkunnina mikil-
vægu, og það var undir hælinn lagt
hvort við sáum „tossann“ nokkurn
tíma framar. Hann hvarf inn í sína
dimmu og drungalegu veröld, og
þetta „apartheid“ í Melaskólan-
um var svo algjört að mér finnst í
minningunni að við höfum ekki
einu sinni séð „tossana“ úti í frí-
mínútum – nema helst sem ein-
hverjar þokukenndar niðurlútar
verur sem réttast væri að passa sig
á. Og svo gufuðu þeir upp og við í
„bestu bekkjunum“ vissum ekkert
hvað um þá varð.
SÆMILEGUR FRIÐUR?
Seinna fór ég að skammast mín
ósegjanlega fyrir að hafa ekki áttað
mig á að auðvitað var þetta forkast-
anleg aðskilnaðarstefna sem við
börnin tókum þátt í með því að láta
gott heita að fullorðna fólkið skildi
okkur börnin að á grundvelli svo
fáfengilegs hlutar sem einkunna.
Og reyndar hegðunar líka.
En alltaf síðan þegar ég heyri
sögur um að núna þurfi að end-
urvekja að minnsta kosti hluta
af hugmyndafræði „bestu bekkj-
anna“, vegna barna sem eiga við
raunveruleg vandamál að stríða og
trufla óspart aðra krakka í bekkn-
um, þá hef ég vissulega samúð
með því sjónarmiði – vegna þess
að auðvitað eiga börn rétt á að það
sé sæmilegur friður í bekknum –
en samt vil ég flest til vinna að ekki
rísi aftur sami tími og var þegar ég
gekk í skóla og „tossabekkirnir“
voru uppi á hanabjálka í dimmu
og loftleysi og við vissum ekki einu
sinni hvað „tossarnir“ hétu, og
héldum að þannig að ætti það að
vera.
H ann sonur minn þarf ekki að hitta neinn fjandans skottulækni,“
sagði ég af ákveðni við konu
mína og barnsmóður. „Já,
en ég veit um marga sem
hafa prófað höfuðbeina- og
spjaldhryggsmeðferð, það
virkar.“ „Á Barnalandi, já!“
skaut ég inn í. „Af hverju
þarftu að vera svona þröng-
sýnn?“ spurði konan með
þjósti á móti og tók annað
brjóstið út. „Komdu með hann, sjá-
um hvort hann vill borða,“ sagði hún
og muldraði eitthvað á þá leið að
höfuðbeina- og spjaldhryggsmeðferð
væru engar skottulækningar.
Þ etta var í lok ágúst eða snemma í september, tveimur mánuðum eftir að við höfðum eignast okkar
fyrsta barn. Litli gullmolinn okkar var
óhuggandi og við vorum bæði orðin
þreytt. Sá stutti tók nefnilega ekki
annað í mál en að við gengjum með
hann um gólf í þrjá til fjóra tíma hvert
einasta kvöld. Þegar klukkan sló sjö
breyttist draumabarnið í óalandi og
óferjandi óargadýr, eða því sem næst.
Á daginn var hann hins vegar hvers
manns hugljúfi, hjalaði, drakk og svaf
fram að kvöldmat þegar hann skipti
um ham. Þegar þolinmæði foreldr-
anna var á þrotum, venjulega undir
miðnætti, sofnaði hann eins og unga-
barn, en ekki hvað? Þegar hann vakn-
aði var eins og ekkert hefði í skorist
og hann lék við hvurn sinn fingur
fram eftir degi.
umrætt kvöld lögðumst við dauðþreytt á beddann eft-ir að hann hafði drukkið nægju sína og sofnað. Við
rökræddum um skottulækningar,
hómópata, spákonur og miðla. Ég
er efahyggjumaður að upplagi og
treysti engu sem ekki hefur verið
sannað af vísindasamfélaginu. Ég vil
ekki sjá náttúrulyf sem ekki eru seld
í apóteki og hef enga trú á lækn-
ingamætti jurta, grasa eða seyða
sem ekki hafa hlotið viðurkennd-
an stimpil læknasamfélagsins. Þess
vegna hafði ég enga trú á höfuð-
beina- og spjaldhryggsmeðferðinni
sem konan mín vildi setja barnið
okkar í. Ég veit ekki einu sinni hvað
höfuðbein er og spjaldhrygginn gæti
ég ekki bent á þótt líf mitt lægi við.
„En hvað er það sem gert verður við
barnið?“ spurði ég fullur efasemda
og augnlokin voru farin að þyngjast
verulega. „Sko, ein sem skrifaði á
Barnaland sagði að...“ Ég datt út en
náði þó lokaorðunum: „Ég skal bara
fara með hann og þú getur þá sofið
út á meðan.“ Við þessar aðstæður
hljómaði þetta ótrúlega vel og ég
samþykkti.
Innan fárra daga átti snáðinn okkar tíma hjá höfuðbeina- og spjald-hryggssérfræðingi (svo-
nefndum). Ég naut þess
að sofa út og svaf fast. Þau
mæðginin komu heim undir
hádegi. Ég tók upp strákinn
minn og skoðaði hann á alla
kanta. Hann var nokkrun
veginn eins svo ég spurði
frétta. „Þetta var eiginlega
svolítið skrýtið,“ sagði konan
og reyndi að útskýra hvað
sérfræðingurinn hefði gert. Hún gat
það illa enda var hún ekki alveg viss
um hvað hann gerði í raun og veru
við barnið. Eftir því sem ég komst
næst potaði hann eitthvað í barnið og
nuddaði einhver svæði.
Þ egar klukkan sló sjö að kvöldi rann stund sannleik-ans upp. Við biðum í ofvæni eftir því hvernig barnið yrði.
Það var eins og við manninn mælt,
gráturinn hófst og við jólasveinarn-
ir máttum ganga um gólf eins og við
höfðum gert á hverju kvöldi í um
mánuð. „Jæja, þetta kostaði bara örfá
þúsund,“ sagði ég og glotti út í annað
þegar hún sá ekki til. Ég viðurkenni
að ég var ofurlítið ánægður með að
hafa haft rétt fyrir mér með „skottu-
lækningarnar“ en gráturinn skyggði
þó fljótt á þann sigur.
Við ákváðum að gleyma öllum
spjaldhryggsmeðferðum um sinn og
dagurinn leið. Næsti dásemdardagur
rann upp og allt virtist eins. Klukk-
an sló sjö og við horfðum á kvöld-
fréttirnar, sem við höfðum ekki getað
lengi. Þegar þær voru búnar og Kast-
ljós líka horfðum við hvort á annað
og svo á barnið. Enginn grátur? Engin
magakveisa? Ekkert bakflæði? Engin
formjólkurkveisa?
É g get sagt ykkur það að tveimur dögum eftir að barnið fór til höfuðbeina- og spjaldhryggssérfræð-
ings hætti það að gráta á kvöldin.
Síðan eru liðnir um tveir mánuðir.
Konan er heima í fæðingarorlofi og á
reyndar allt heimsins hrós skilið fyrir
það hvernig hún sinnir móðurhlut-
verkinu. Án þess að gera lítið úr því
vanþakkláta starfi verður ekki annað
sagt en að barnið sé eins og hugur
okkar. Hann sofnar saddur og glaður
klukkan hálftíu á kvöldin og vaknar
hjalandi og úthvíldur, eins og við, rétt
fyrir klukkan níu á morgnana. Hann
sefur hiklaust í 11 til 12 tíma á nóttu
og leggur sig svo bæði fyrir og eftir
hádegi, já og rétt á meðan fréttirnar
eru í sjónvarpinu. Hann er hið full-
komna barn.
Útsofinn viðurkenni ég tregalaust
að þessi höfuðbeina- og spjald-
hryggssérfræðingur er þyngdar sinn-
ar virði í gulli. Sjö, níu, þrettán.
Hið full-
komna barn
trésmiðja
illugi
jökulsson
rithöfundur skrifar
HELGarPistiLL
baldur
guðmundsson
blaðamaður skrifar
Illugi Jökulsson rifjar upp skólakerfið sem hann ólst upp við
þegar börnum var skipt í bekki eftir einkunnum og hegðun.Brosandi og sæll Sonurinn með pabba
sínum á góðri stund.
MYNd ÚR EINKASAFNI
„Tossarnir”