Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.2012, Blaðsíða 22

20.–22. apríl 2012 Helgarblað
F
yrrverandi sendiherra Sviss í
Kína sagði einu sinni við mig
að heilinn í mér væri eins og
tölva. Það er rétt að í höfði mér
er að finna mikið magn töl­
fræði,“ svaraði Wen Jiabao, forsætis­
ráðherra Kína, fréttaritara Phoenix
TV, í mars 2003 aðspurður um hvaða
hagtölum Kína hann hefði mestar
áhyggjur af og sömuleiðis hvað hann
teldi sýna styrk Kína. Því næst tók
hann við að þylja upp hagtölur um
landið. Wen er lýst sem miklum um­
bótasinna á kínverskan mælikvarða
sem hafi lýðræðislegri nálgun á mál­
efni en almennt tíðkast meðal þeirra
sem risið hafa til valda í Kína.
Samkvæmt BBC var lengi litið á
Wen Jiabao sem hlédrægan og gjör­
sneyddan öllum persónutöfrum.
Wen er jarðfræðingur að mennt og
hóf raunar afskipti af stjórnmálum í
gegnum þann vettvang. Þótt honum
hafi í upphafi ferils síns verið lýst
sem nokkuð lausum við útgeislun
hefur ímynd hans tekið algjöran við­
snúning. Þannig lýsir Asian Times
Wen sem sterkum leiðtoga og teknó­
krata. Hann veigri sér þó ekki við að
sýna tilfinningar opinberlega. Tárvot
augu Wens við komuna á hamfara­
svæðið í Sichuan eftir jarðskjálftana
árið 2008 eru greipt í minni margra
Kínverja.
Upptökur sem birtust í ríkis­
fjölmiðlum þar sem Wen afþakk­
aði læknisaðstoð vegna áverka sem
hann hlaut eftir að brak féll á hann
hafa mótað þá mynd sem margir
Kínverjar hafa af honum. Í kringum
jarðskjálftana birtust nánast daglega
myndir af forsætisráðherranum með
tár á hvarmi, þar sem hann huggaði
fórnarlömb jarðskjálftanna. Grát­
girni ráðherrans er enda umtöluð í
heimalandinu. Asian Times segir til­
finningasemina vinsælt umræðuefni
í kínverskum netheimum.
Tárin ekkert smámál
Umræðan er þó oftar en ekki jákvæð
samkvæmt umfjöllun Asian Times
og bandarískra fjölmiðla. Gagnrýn­
endur Wens hafa þó bent á að jafn­
vel þó að á tárum ráðherrans sjáist
að hann finni til samúðar með hin­
um undirokuðu og fórnarlömbum
náttúruhamfara, megi í þeim einn­
ig sjá hjálparleysi og uppgjöf. Grát­
ur ráðherrans hefur því samkvæmt
þessu mikil áhrif á kínverska stjórn­
málaumræðu. Aðgerðasinnar sem
berjast fyrir hagsmunum Tíbeta hafa
enn fremur bent á að þó að forsætis­
ráðherrann hafi berað tilfinning­
ar sínar yfir þjáningum almennings
hafi hann ekki látið nein tár falla fyrir
Tíbeta.
Harðlínuafstaða
gagnvart Tíbet
Þegar kemur að málefnum Tíbets er
Wen raunar þekktur fyrir flest annað
en tilfinningasemi. „Alda sjálfselsku
á svæðum í Kína, þar sem Tíbetar
gnæfa yfir öðrum hópum í fjölda,
er öfgafull og til þess fallin að grafa
undan samstöðu í kínversku sam­
félagi,“ hafði fréttastofa Reuters eftir
forsætisráðherranum nýlega. Um­
mælin eru frá 11. mars og lét Wen
þau falla á blaðamannafundi eft­
ir að kínverska þingið kom saman.
Sama dag tilkynnti forsætisráðu­
neytið um opinbera heimsókn hans
til Íslands. Ummælin falla í skugga
þess að 26 Tíbetar hafa á undan­
förnum árum kveikt í sér í mótmæla­
skyni. Minnst 19 þeirra hafa látið
lífið. Flestir myndu telja ummælin
nokkuð harkaleg. Indverska blaðið
The Hindu hefur þó eftir honum frá
sömu ráðstefnu að kínversk yfirvöld
hafi áhyggjur af málefnum Tíbeta.
Wen lagði áherslu á að munkunum
sem í sér kveiktu væri ekki um að
kenna. Þeir væru saklaus fórnar­
lömb og að hann tæki gjörðir þeirra
nærri sér. Þar næst sagðist hann telja
að mótmælum Tíbeta væri stjórnað
með beinum eða óbeinum hætti af
Dalai Lama. Wen gengur þó ekki jafn
langt og margir harðlínumenn kín­
verskra stjórnmála í afstöðu sinni
til Tíbets. Þannig segir The Hindi
að Wen sé með ummælum sínum
að ræða málin með öðrum hætti en
háttsettir stjórnmálamenn sem iðu­
lega kalla tíbesku mótmælendurna
glæpamenn.
Ótrúlega lífseigur
stjórnmálamaður
Wen hefur þjónað þremur leiðtog­
um kommúnistaflokksins og virð­
ist alltaf hafa lent á fótunum þrátt
fyrir störf sín fyrir umdeilda leiðtoga.
Hann er því álitinn ótrúlega lífseigur
stjórnmálamaður. Wen fylgdi til að
mynda forvera sínum Zhao Ziyang á
fund mótmælenda á Torgi hins him­
neska friðar árið 1989. Sjónvarps­
myndir af Wen við hlið tárvots Zhaos
að ræða við mótmælendur hefðu átt
að marka endalok hans í kínverskum
stjórnmálum. Zhao var til að mynda
„hreinsaður“ út úr kommúnista­
flokknum og eyddi síðustu fimmtán
árum ævi sinnar í stofufangelsi. Fáir
hefðu spáð Wen frama eftir atvik­
ið. Árið 2005 lést Zhao en fékk ekki
opinbera útför líkt og venjan er með
fyrrverandi leiðtoga kommúnista­
flokksins.
Víkur úr embætti í haust
Wen Jiabao mun láta af embætti for­
sætisráðherra í haust. Í skugga þessa
hafa yfirlýsingar hans undanfar­
ið verið róttækari en áður. Á fundi í
mars talaði hann fyrir lýðræðisvæð­
ingu kínverskra yfirvalda. Þá sagðist
hann ætla að einbeita sér að því síð­
asta ár sitt í embætti að tækla vax­
andi óánægju meðal almennings í
Kína. Óánægju sem óttast er að leiði
til annarrar byltingar ef ekki verður á
tekið.
Þar vitnaði Wen til umrótatíma
sem stóð yfir í heilan áratug frá árinu
1966 til 1976. Menningarbylting­
in sem Maó, þáverandi formaður
kommúnistaflokksins, leiddi lauk
opinberlega með yfirlýsingu Maós
árið 1969 en pólitískt umrót endaði
þó ekki fyrr en við dauða hans. Millj­
ónir manna voru ofsóttar, sviptar
eignum sínum, pyntaðar og myrtar á
meðan á byltingunni stóð. Mikilvægi
yfirlýsingar Wens verður ekki van­
metin enda afar fágætt að vitnað sé
í menningarbyltinguna í kínverskri
stjórnmálaumræðu. Eins konar þegj­
andi samkomulag virðist vera um að
byltingunni sé lokið og ekki sé nauð­
synlegt að ræða hana frekar. Með
yfirlýsingunni er Wen því afdráttar­
laust að fara á svig við viðteknar venj­
ur og samkomulag um orðfæri og
orðræðu í kínverskum stjórnmálum.
Tekur sér meira frelsi en áður
Vefsíðan Analysis Intelligence
bendir til dæmis á að árið 2010 hafi
ferðalögum Wens Jiabao og Hus
Jintao, forseta Kína, fækkað frá því
sem áður var. Að auki hefur um­
fjöllun um þá báða í kínverskum
fjölmiðlum dregist verulega saman,
enda ljóst að hvorugur þeirra muni
sitja lengur en hluta árs 2012. Skoða
verður róttæk ummæli Wens í því
ljósi. Hann er sagður mikill um­
bótasinni og oftar en ekki hefur ver­
ið dregið fram að CCP, ríkissjónvarp
Kína, hafi gjarnan klippt út ýmis
ummæli Wens. Kínversk stjórn­
mál eru gríðarflókin, í fjarveru
stjórnar andstöðuflokka fer mikill
hluti valdabaráttunnar og stjórn­
málaumræðu fram innan flokksins.
Kínverskir ríkisfjölmiðlar stjórn­
ast því ekki aðeins af því hvaða
valdablokk er við völd hverju sinni.
Valdabaráttan um hver tekur við
stjórnartaumunum hefur staðið yfir
um langan tíma og óhjákvæmilega
hafa aðrar stofnanir flokksins, líkt
og fjölmiðlar dregist inn í þá bar­
áttu. Það að kínverskir fjölmiðlar
ritskoði orð Wens gefur því ekki að­
eins mynd af róttækni Wens, heldur
verður að meta þau í samhengi við
gerjun og valdabaráttu í kínversku
stjórnmálalífi.
„Alda sjálfselsku á
svæðum í Kína þar
sem Tíbetar gnæfa yfir
öðrum hópum í fjölda er
öfgafull og til þess fallin
að grafa undan samstöðu
í kínversku samfélagi.
Wen Jiabao
TárvoTi leiðToginn
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is
n Gagnrýndur og dáður fyrir að gráta opinberlega n Lifði af pólitískar hreinsanir
Wen á skjálftasvæðum Forsætisráðherra Kína, Wen Jiabao, sést hér á skjálftasvæðum Sichuan-svæðisins árið 2008. Heimsókn Wens á svæðið og tilfinningasemi hans gagnvart
fórnarlömbum skjálftans á mikinn þátt í mótun á jákvæðu almenningsáliti Kínverja á Wen.
Wen Jiabao
í stuttu máli
n Fæddur: 15. september 1942, í Tianjin,
Kína
n Meðlimur í kommúnistaflokki Kína
síðan 1965
n Varafulltrúi í CPC, flokksstjórn
kommúnistaflokks Kína, árið 1993 og
varð aðalfulltrúi árið 1997.
n Tók embætti forsætisráðherra árið
2003
n Maki: Zhang Peili
n Börn: Wen Yunsong og Wen Ruchun
n Útskrifaðist frá Beijing Institute of
Geology sem jarðfræðingur árið 1968
Grætur ekki fyrir Tíbet Wen Jiabao er gagnrýndur fyrir harkalega afstöðu þegar kemur
að þjáningum Tíbeta. Sama dag og tilkynnt var um opinbera heimsókn hans til Íslands
kallaði Wen tíbeska mótmælendur sjálfselska.
22 Fréttir