Són - 01.01.2009, Page 26

ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON OG EYSTEINN ÞORVALDSSON26
Eftir að þessar þýðingar Helga birtust hafa nokkur íslensk skáld
ort tönkur og hækur og er ljóst að þetta form hentar íslenskri ljóða-
gerð ágætlega.
Maddaman
Í öllu þessu bókmenntalega annríki var Helgi jafnan líka með hugann
við íslenskar fornbókmenntir. Árið 1964 kom út bók hans um Völu-
spá. Helgi gaf bókum sínum gjarnan óvæntan titil. Og þessi nefnist
Maddaman með kýrhausinn en það er sú kynjamynd sem Helgi bregður
upp þegar hann líkir handritum Völuspár við brotið skrautker sem
límt hefur verið svo óhönduglega saman að skreyting þess og öll hlut-
föll brenglast.28
Völuspá er frægast íslenskra fornkvæða. Það hefur verið þýtt á
fjöldamörg tungumál og útgáfur þess skipta hundruðum. Löngum
hefur reynst örðugt að átta sig fyllilega á efni og formi Völuspár,
einkum vegna þess að sumar vísurnar hafa aflagast og röð þeirra
augljóslega ruglast í meðferð kynslóðanna áður en kvæðið var skráð
á bókfell. Fræðimenn í mörgum löndum hafa öldum saman keppst
um að skýra kvæðið, efni þess og tildrög – og reynt að ráða í
upprunann. Sigurður Nordal gaf Völuspá út 1923 og fjallar jafnframt
ítarlega um textann og skýrir hann. Sigurður leitast einnig við að
lagfæra röð vísnanna. Æ síðan hafa fræðimenn og útgefendur Völu-
spár í ýmsum löndum vitnað í þetta rit Nordals og skýringar hans. En
enginn hafði séð ástæðu til að skýra kvæðið eða óreiðu þess betur
þegar bók Helga Hálfdanarsonar kom út rúmum 40 árum síðar.
Helgi réðst ekki á garðinn þar sem hann var lægstur þegar hann
tók að kryfja Völuspá í þeim tilgangi að endurreisa upphaflega gerð
þessa mikla kvæðis og skýra ýmsa torræða staði í því. Til að ná
árangri í þeirri viðleitni fór hann nýja rannsóknarleið. Hún var í því
fólgin að grafast fyrir um ræturnar með því að kanna formið og nýta
það til leiðbeiningar um efnisskipan. Í öllum fyrri útgáfum Völuspár
höfðu blasað við augum þrjú stef sem endurtekin eru óreglulega í
kvæðinu. Stef eru einkenni drápuforms, þau eru endurtekin skipulega
og voru mikilvægt atriði formfestunnar í brag og stíl fyrir ritöld þegar
öll miðlun skáldskapar byggðist á framsögn. Helgi ákvað að treysta á
stefin til leiðbeiningar um gerð kvæðisins í öndverðu og reiknar með
28 Helgi Hálfdanarson: Maddaman með kýrhausinn, 2. útg., Reykjavík: Mál og menning
2002, bls. 7.