Són - 01.01.2009, Blaðsíða 108

BRAGI HALLDÓRSSON108
Hjálmar hugumstóri í fjörbrotunum
eftir Tómas Guðmundsson víðförla
Um Tómas víðförla (1829?–1895) er fátt vitað með vissu. Hann er tal-
inn upprunninn og ættaður úr Geiradal og oft kenndur við Gróustaði
þar í sveit. Ekki er þó kunnugt um að hann hafi verið skyldur Guðrúnu
Þórðardóttur. Líklegt má telja að hann hafi þekkt rímu hennar þó að
ekki gæti áhrifa frá henni í verki hans. Eftir því sem best verður vitað
var hann mikið á eirðarlitlu flakki um sveitir vestanlands og Húna-
vatnssýslu en mest þó um Vestfjarðakjálkann. Tómas fannst örendur
milli bæja á Ströndum á jólaföstu árið 1895. Töluvert er til af skáldskap
eftir hann sem varðveittur er í handritum annarra manna. Ein vísa og
barnakvæði eftir hann hafa birst á prenti en auk þess skráði hann sög-
una af Þórði sakamanni í Þjóðsögum Jóns Árnasonar (IV:404–406).47
Óvíst er hvenær ríman var ort. Hún er 101 erindi og hefur ekki
verið prentuð. Auk hennar er til brot sem nefnist Síðustu stef hetjunnar
en af því eru aðeins tvö heil erindi varðveitt.
Ríman er án mansöngs. Hún hefst formálalaust þegar Örvar-
Oddur leitar Hjálmars eftir bardagann í Sámsey og ávarpar hann hel-
særðan (1–5). Hjálmar hefur þá upp raust og flytur dánaróð sinn
(6–62). Þennan óð túlkar Tómas á mjög sjálfstæðan hátt og bætir inn
ýmsum minnum úr öðrum sögum. Til dæmis lætur hann Hjálmar
rifja upp þegar hann þreytti eitt sinn sér til skemmtunar sund og kaf-
færingar líkt og Kjartan Ólafsson í Laxdælu:
47 Sjá nánar um Tómas: Jóhann Hjaltason. „Tvær gamlar vísur“, bls. 94–99 og
Ingvar Agnarsson. „Barnakvæði Tómasar víðförla“, bls. 69–62.
Einar:
21
Ástarhita heiðgeisla
Hjálmar þeirri senda náði.
Ey sæljóma ágæta
aftur honum sama tjáði.
105
Ástarhita heiðgeislar
hrífa munu okkur bæði
ef að lítumst aftur þar.
Unum svo í besta næði!
44
Foldar und þar flaut um grund
farveg bundin sínum,
þreytti’ eg sund að létta lund
laufa Þundum mínum.
45
Vatnið blátt þar brúsar hátt
brims við drátt úr hafi,
þegnar átta minn við mátt
megnuðu smátt í kafi.