Peningamál - 01.02.2003, Side 9

undanfarið ár, en þeir hækkuðu einnig minna í verði
þegar gengi krónunnar féll. Þegar litið er yfir lengra
tímabil hefur verð bíla nokkurn veginn fylgt
gengisþróuninni eins og verð annarrar innfluttrar
vöru, þótt meiri töf geri það að verkum að verðið
aðlagast ekki hröðum sveiflum, eins og sést á með-
fylgjandi mynd.5
Innlendar matvörur hafa lækkað í verði undanfarna
þrjá mánuði en aðrar innlendar vörur hækkað lítil-
lega
Verð innlendrar vöru verður einnig fyrir áhrifum af
gengisbreytingum krónunnar sökum samkeppnis- og
kostnaðaráhrifa. Á sl. ári lækkaði verð innlendrar
matvöru verulega. Verð búvöru og innlends græn-
metis lækkaði um 4,4%. Mest lækkun varð á verði
grænmetis, sem var hátt á sama tíma í fyrra vegna
ytri aðstæðna. Aðrar búvörur lækkuðu einnig í verði,
enda einkennist markaðurinn fyrir innlendar land-
búnaðarafurðir af offramboði og aukinni samkeppni
frá ódýrari tegundum, sem hafa unnið markaðshlut-
deild af hefðbundinni innlendri framleiðslu. Verð
annarra innlendra matvæla en búvöru var 2,5% lægra
í janúar en fyrir ári, enda í mörgum tilfellum um
verulega verðsamkeppni við innflutning að ræða.
Aðrar innlendar vörur hækkuðu hins vegar nokkuð í
verði.
Verðbólguvæntingar skv. verðbólguálagi óverð-
tryggðra ríkisskuldabréfa hafa aukist síðastliðna
mánuði
Verðbólguálag ríkisskuldabréfa með u.þ.b. fjögurra
ára líftíma hækkaði jafnt og þétt frá því að Peninga-
mál voru síðast gefin út og fram yfir miðjan janúar. Í
nóvember var það 1,9% að meðaltali, en 2,6% í
janúar. Sennilegt er að hækkunin endurspegli
væntingar um áhrif fyrirhugaðra virkjana- og stór-
iðjuframkvæmda á verðbólgu og vexti Seðlabankans.
Verðbólguálagið hefur þó gengið aðeins til baka
undir lok mánaðarins og var 2,5% 31. janúar.
Verðbólguvæntingar sérfræðinga á fjármálamarkaði,
skv. könnun Seðlabankans í janúar, voru í samræmi
við verðbólguálagið. Þeir gerðu að meðaltali ráð fyrir
2,3% verðbólgu á yfirstandandi ári og að meðaltali
2,6% verðbólgu næstu 24 mánuði. Um niðurstöður
könnunarinnar er fjallað í rammagrein 2 á bls. 19.
Verðbólguvæntingar almennings og mat á verðbólgu
hafa ekki fylgt hjöðnun verðbólgunnar
Almenningur virðist gera ráð fyrir töluvert meiri
verðbólgu en sérfræðingar á fjármálamarkaði, eða
markaðsaðilar sbr. verðbólguálag á óverðtryggðum
ríkisskuldabréfum. Í byrjun janúar var gerð könnun á
verðbólguvæntingum almennings. Hún sýndi að al-
menningur gerði að meðaltali ráð fyrir 3,6% verð-
bólgu næstu tólf mánuði, en lítill hópur gerir ráð fyrir
mun meiri verðbólgu en þorri svarenda. Verðbólgu-
væntingar almennings hafa ekkert lækkað frá október
sl., sem er eftirtektarvert í ljósi hjöðnunar verðbólgu
á sama tímabili. Í janúar töldu svarendur að verð-
bólga sl. tólf mánaða hefði verið 3,2%, (eða rúmlega
helmingi meiri en hækkun vísitölu neysluverðs á
sama tímabili.6) Almenningur virðist því fremur illa
upplýstur um hjöðnun verðbólgunnar undanfarna
mánuði. Kann það að skýra væntingar um mun meiri
verðbólgu en spáð er, því að reynslan sýnir að vænt-
ingar almennings um verðbólgu til næstu tólf mánaða
8 PENINGAMÁL 2003/1
J F M A M J J Á S O N D | J
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
%
Verðbólguvæntingar og verðbólguálag
ríkisskuldabréfa 2002-2003
Daglegt verðbólguálag óverðtryggðra ríkisbréfa
og væntingar fyrirtækja og almennings skv. könnunum
Verðbólguálag ríkisbréfa
(nú til um 4 ára)
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 5
Verðbólguvæntingar
almennings
Verðbólguvæntingar
fyrirtækja
5. Rétt er að hafa í huga að samsetning gengisvísitölunnar kann að henta
misvel sem mælistika á verðbreytingar einstakra vörutegunda. Þetta
getur skipt verulegu máli þegar gengi mikilvægra innflutningsgjald-
miðla gagnvart krónu breytist með ólíkum hætti. Á sl. ári lækkaði
gengi Bandaríkjadals gagnvart krónu um 22%, en gengi evru aðeins
um 7%. Í ljósi þess að bifreiðainnflutningur frá Evrópu var u.þ.b. tífalt
meiri en frá Bandaríkjunum á sl. ári er hugsanlegt að gengisþróunin
hafi átt einhvern þátt í því að sveiflur í verði bíla hafa verið litlar mið-
að við sveiflur gengis allra helstu gjaldmiðla.
6. Könnunin var gerð áður en vísitala neysluverðs fyrir janúarmánuð var
birt. Því væri að vissu leyti eðlilegt að miða við hækkun vísitölunnar í
desember, sem var 2%. Engu að síður er munurinn verulegur.