Peningamál - 01.02.2003, Page 31

30 PENINGAMÁL 2003/1
leiddi til þess að mun minni vaxtahækkunar væri
þörf til að halda verðbólgu nálægt verðbólgu-
markmiðinu. Í því dæmi sem hér er tekið varðan-
di breytilegt gengi þurfa Seðlabankavextir ekki
að hækka um nema rúmlega 2 prósentur umfram
grunndæmi þegar þeir ná hámarki á árunum 2004
og 2005. Þetta gæti falið í sér rúmlega 7% stýri-
vexti. Breytilegt gengi hefur það einnig í för með
sér að vextirnir hækka seinna en ella.
8. Aðgerðir í ríkisfjármálum sem fælu í sér 20%
samdrátt fjárfestingar hins opinbera á árunum
2005 og 2006 og samsvarandi aukningu á árunum
2007 og 2008 myndu hafa það í för með sér að
vextir þyrftu ekki að fara nema um 2½ prósentu
umfram grunndæmi miðað við framsýna pen-
ingastefnu og óbreytt gengi. Samspil gengisað-
lögunar og aðgerða í ríkisfjármálum gæti dregið
enn frekar úr þörf fyrir vaxtahækkun.
9. Það er því meginniðurstaða þessarar greinargerð-
ar að þrátt fyrir að hér sé um einhverjar mestu
framkvæmdir Íslandssögunnar að ræða, verður
hægt að verja efnahagslegan stöðugleika og halda
verðbólgu nálægt verðbólgumarkmiði Seðla-
bankans með samspili innri aðlögunar í þjóðar-
búskapnum og aðgerða í peninga- og ríkisfjár-
málum.
Nauðsynlegt er að gera veigamikla fyrirvara við
þær niðurstöður sem hér eru kynntar, eins og nánar er
rakið í einstökum köflum síðar. Útreikningarnir
byggjast á margvíslegum forsendum sem gætu
brugðist, svo sem varðandi væntingar heimila og
fyrirtækja og tiltölulega mjúk viðbrögð fjármála-
markaða. Þá ríkir mikil óvissa varðandi gengisþróun.
Einnig er rétt að hafa í huga að útreikningarnir
byggjast á líkönum sem metin eru á grundvelli sögu-
legra sambanda hagstærða sem ekki er víst að gildi
að fullu þegar framkvæmdir verða svo miklar sem
hér um ræðir. Þá eru líkönin óhjákvæmilega ófull-
komin. Þannig bendir margt til að áhrif vaxta á eftir-
spurn og eftirspurnar á verðbólgu séu vanmetin í því
þjóðhagslíkani sem þróað var sameiginlega af Seðla-
banka, Þjóðhagsstofnun og fjármálaráðuneyti á
sínum tíma og er að hluta notað við matið. Áhrif pen-
ingastefnunnar gætu því verið vanmetin.
Eins og áður er fram komið er ekki reiknað með
framkvæmdum vegna Norðuráls í þessari úttekt.
Ljóst er að það myndi auka verulega á hagstjórnar-
vandann ef þær framkvæmdir fara að einhverju leyti
saman við hátopp framkvæmda vegna álvers á
Austurlandi. Það væri því heppilegt að reyna að finna
þeim framkvæmdum einhvern annan tíma.
Það hjálpar mikið til að stóriðjuframkvæmdirnar
hófust ekki fyrr en ofþensla áranna 2000 og 2001 var
að fullu hjöðnuð og verðbólgukúfurinn sem henni
fylgdi einnig. Annars væru minni líkur á að hægt
verði að varðveita stöðugleika og halda verðbólgu í
skefjum. Nokkur slaki er í þjóðarbúskapnum um
þessar mundir og framkvæmdatoppurinn verður ekki
fyrr en á árunum 2005 og 2006. Spár bentu til þess að
þjóðarbúskapurinn yrði í góðu jafnvægi á árinu 2004,
án stóriðju. Meðal annars af þeim orsökum miðast
grunndæmið án stóriðju við hagkerfi í jafnvægi frá
2005.
Að lokum ber að undirstrika að stefnan í peninga-
málum er á hverjum tíma mótuð á grundvelli heildar-
mats á ástandi og horfum í efnahagsmálum. Ýmsir
aðrir þættir en stóriðjuframkvæmdir gætu þegar þar
að kemur haft töluverð áhrif á stefnuna í peninga-
málum.
2. Stóriðjuframkvæmdir á Austurlandi
Í þessum kafla verður framkvæmdunum lýst og þær
settar í þjóðhagslegt samhengi. Alcoa hyggst reisa
álver í Reyðarfirði með allt að 322 þús. tonna árs-
framleiðslugetu. Þá verður byggð hafnaraðstaða við
iðjusvæði Alcoa.
Í janúar sl. var rammasamningur milli Lands-
virkjunar og Fjarðaráls ehf. (Alcoa) samþykktur af
stjórn Landsvirkjunar og af yfirstjórn Alcoa. Samn-
ingurinn hljóðar upp á afhendingu á 4.700 GWst af
raforku á ári, alls að afli 537 MW. Gert er ráð fyrir að
virkjunarframkvæmdir hefjist með fullum þunga
vorið 2003 en áður hefur verið hafist handa við ýmis
konar undirbúningsframkvæmdir. Við það er miðað
að raforkan komi fyrst og fremst frá Kárahnjúka-
virkjun að meðtalinni Fljótsdalsveitu.
Fjárfesting Alcoa og Landsvirkjunar er með þeim
mestu sem ráðist hefur verið í frá upphafi Íslands-
byggðar en í hlutfalli við landsframleiðslu er hún
svipuð og bygging Búrfellsvirkjunar og álversins í
Straumsvík á sjöunda áratug seinustu aldar. Heildar-
umfang fjárfestinga í iðjukostum og virkjunum er um
186½ ma.kr. sem skiptist þannig að fjárfesting í
álveri og höfn á Reyðarfirði er talin nema um 91½
ma.kr. og virkjun, veita og flutningsvirki er áætlað að