Peningamál - 01.02.2003, Qupperneq 45

44 PENINGAMÁL 2003/1
eyrismarkað frábrugðinn gjaldeyrismörkuðum í
öðrum löndum, þ.e. reglur um að viðskiptavaka væri
skylt, ef óskað væri eftir, að eiga viðskipti fimm mín-
útum eftir að hann hafði síðast átt viðskipti og reglur
um verðbil í viðskiptum. Þá var það mat Seðlabank-
ans að ekki væri tímabært að aflétta þessum kvöðum
vegna þess þrýstings sem þá var á markaðnum. Í lok
desember 2002 breytti bankastjórn Seðlabankans
hins vegar reglum um gjaldeyrismarkað á þann veg
að þessi tvö atriði voru felld út og því metur bankinn
það svo að reglur um gjaldeyrismarkað séu í megin-
atriðum sambærilegar við erlendar reglur eða venjur
á slíkum mörkuðum. Ekki hefur verið hægt að
merkja á hegðun viðskiptavaka eftir breytinguna að
hún hafi raskað miklu, a.m.k. er verðbil óbreytt og
sveiflur áþekkar. Hafa verður þó í huga að sveiflur á
gengi eru jafnan mestar þegar mikið ójafnvægi ríkir í
framboði og eftirspurn eftir gjaldeyri en þrátt fyrir að
slíkt ástand hafi komið fram í lok janúar varð ekki
vart við stórvægilegar breytingar á hegðun viðskipta-
vaka á markaðnum.
Þörf fyrir fyrirgreiðslu í Seðlabanka lítil ...
Meiri aga hefur orðið vart í lausafjárstýringu hjá
helstu lánastofnunum að undanförnu. Notkun dag-
lána í Seðlabankanum hefur minnkað og þörf fyrir
daglán til að loka uppgjöri í greiðslukerfum hefur
minnkað mikið. Ekki er loku fyrir það skotið að
breytingar á fyrirkomulagi greiðslumiðlunar sem lýst
er hér síðar hafi þar áhrif. Þrátt fyrir betri stýringu og
ótakmarkaðan aðgang að endurhverfum viðskiptum
hafa vextir á millibankamarkaði með krónur verið
óvenju háir í janúar og eru skýringar fáar. Einhver
lánsfjárþörf virðist vera til staðar hjá einstökum
aðilum en staða annarra virðist vera rúm og af ein-
hverjum ástæðum næst ekki betra jafnvægi. Hugsan-
legt er að ólíkt mat á horfum hafi áhrif og eins gæti
minna svigrúm á bindireikningum haft einhver óbein
áhrif. Eins og sjá má á mynd 4 hafa vextir á krónu-
markaði almennt fylgt vaxtabreytingum Seðla-
bankans síðan um miðjan maí 2002.
... en breytingar urðu á fyrirkomulagi greiðslu-
miðlunar um áramót
Fyrir áramótin var gengið frá samningum við lána-
stofnanir sem aðgang hafa að greiðslukerfum hér-
lendis. Þessir samningar eru í samræmi við þá stefnu
Seðlabankans að færa greiðslukerfi til þess horfs sem
samræmist alþjóðlegum stöðlum á þessu sviði, svo-
kölluðum 10 kjarnareglum (sjá greinina „Greiðslu-
kerfi – ný viðmið“ í fjórða hefti Peningamála árið
2000). Með samningunum við lánastofnanir var
gengið frá tryggingum vegna uppgjörs í greiðslu-
kerfunum tveimur, jöfnunarkerfinu (JK) og stór-
greiðslukerfi Seðlabankans. Tryggingar í JK byggjast
á því að aðilar komi sér saman um tvíhliða mörk á
uppgjörsfjárhæðum og ábyrgist uppgjör hæstu
markanna. Þar með næðist að ljúka uppgjöri þótt sá
aðili sem hæsta hefur skuldina bregðist, sem er í sam-
ræmi við fimmtu kjarnaregluna. Tryggingar í stór-
greiðslukerfi Seðlabankans byggjast á því að fyrir
liggi nægar tryggingar til að hægt sé að ljúka megin-
hluta daglegra færslna í kerfinu án sérstakra aðgerða.
Stórgreiðslukerfi Seðlabankans er að því leyti frá-
brugðið JK að færslur eru ekki framkvæmdar ef staða
reiknings eftir færslu yrði neikvæð. Ef staða reikn-
ings að viðbættri heimild, sem er jafngild framlagðri
tryggingu, leyfir ekki að færsla sé framkvæmd þarf
því að leggja fram viðbótartryggingu til að hægt sé
að framkvæma færslu. Til að byrja með ákvað
Seðlabankinn að aðilum að stórgreiðslukerfinu væri
heimilt að taka frá hluta af bindifjárhæð og leggja á
sérstakan bindireikning til tryggingar uppgjöri. Fé á
sérstökum bindireikningum er ekki laust til ráðstöf-
unar eins og fé er almennt á bindireikningum. Til við-
bótar er síðan hægt að leggja fram tryggingar með
skuldabréfum. Um það bil helmingur fjár á bindi-
reikningum er því um þessar mundir á sérstökum
bindireikningum og nýtist því lánastofnunum ekki til
sveiflujöfnunar eins og fé á bindireikningum er að
J F M A M J J Á S O N D | J
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
%
Mynd 4
Vextir á krónumarkaði og stýrivextir Seðlabankans
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 3. janúar 2002 - 31. janúar 2003
Stýrivextir
REIBOR 1 mán.
REIBOR 3 mán.