Peningamál - 01.02.2003, Side 47

46 PENINGAMÁL 2003/1
Veltumesti mánuður ársins á gjaldeyrismarkaði var
september en þá var velta tæplega 104 ma.kr. Veltu-
minnsti mánuður ársins var júní en þá var velta rúm-
lega 37 ma.kr. Mest velta á einum degi var 24. apríl,
16 ma.kr. Í sex daga á árinu urðu engin viðskipti á
gjaldeyrismarkaði. Í eitt skiptið var það vegna slitins
sæstrengs.
Gengissveiflur
Taflan hér á eftir sýnir gengissveiflur síðustu þriggja
ára. Reiknað er staðalfrávik daglegra breytinga gengis-
vísitölu, Bandaríkjadals og evru. Eins og búast má við
eru mestar sveiflur á árinu 2001 en á nýliðnu ári dró úr
sveiflum. Gengissveiflur voru þó enn nokkru meiri en
á árinu 2000.
Þóknunarkerfið
Seðlabankinn hóf að greiða þóknun til viðskiptavaka á
gjaldeyrismarkaði 1. júlí 2001 sem svar við miklum
sveiflum á gjaldeyrismarkaði. Sveiflurnar minnkuðu
en ólíklegt er að það hafi eingöngu verið þóknunar-
greiðslum að þakka. Fyrst var samið við viðskiptavaka
um að þeir fengju 0,2% af jákvæðri markaðsmyndun
eða mest samtals 100 m.kr. fyrir hvern ársfjórðung.
Yrði útreiknuð heildarþóknun hærrri en 100 m.kr.
skiptist hún milli viðskiptavakanna hlutfallslega miðað
við skiptingu heildarþóknunar á tímabilinu. Samkomu-
lagið var endurskoðað í árslok 2001 og aftur í mars
2002. Seðlabankinn lýsti því yfir í upphafi að þóknun-
arfyrirkomulagið væri tilraun og leit á hana sem tíma-
bundna aðgerð. Seðlabankinn ákvað í júní 2002 að
hætta þóknunargreiðslum1 á þann hátt að viðskipta-
vakar fengju greidda til áramóta stiglækkandi þóknun
sem síðan hyrfi alveg 1. janúar 2003. Á árinu 2001
greiddi Seðlabankinn 200 m.kr. í þóknunargreiðslur til
viðskiptavaka og 354 m.kr. fyrir allt árið 2002 eða
samtals 554 m.kr.
Viðskipti Seðlabankans við viðskiptavaka á gjaldeyris-
markaði
Seðlabankinn greip ekki með beinum hætti inn í við-
skipti á gjaldeyrismarkaði á árinu, þ.e. með það fyrir
augum að hafa áhrif á gengi krónunnar með kaupum
eða sölu gjaldeyris til allra viðskiptavaka. Í ágústhefti
Peningamála 2002 sagði Seðlabankinn að lag væri að
hefja hófleg kaup til styrktar gjaldeyrisforðanum.
Þessi ummæli vöktu athygli hjá viðskiptavökum sem
túlkuðu „hófleg kaup“ hver með sínum hætti. Eftir að
hafa velt upp nokkrum möguleikum og rætt við
viðskiptavakana gaf Seðlabankinn út fréttatilkynningu
þann 27. ágúst. Þar kom fram að bankinn hygðist
kaupa 1,5 m. Bandaríkjadala, 2-3 sinnum í viku sam-
tals um 20 ma.kr. frá 1. september til ársloka 2003.
Regluleg kaup fara fram rétt fyrir opnun markaðar.
Einnig bauðst bankinn til að kaupa óreglulega hærri
fjárhæðir að ósk viðskiptavaka. Þrátt fyrir að bankinn
hefði átt viðræður við viðskiptavakana og að þeir
vissu hvað var í vændum veiktist krónan 28. ágúst.
Hægt er að rekja þá veikingu til þessarar fréttar þar
sem sæstrengurinn til útlanda var slitinn þann daginn
og engin viðskipti áttu sér stað á gjaldeyrismarkaði.
Seðlabankinn keypti í fyrsta sinn 1,5 m. Bandaríkja-
dala af viðskiptavökum að morgni 2. september og
gerði það alla mánudaga og miðvikudaga fram að
áramótum. Einu sinni keypti bankinn af viðskipta-
vökum á föstudegi og var það í jólavikunni en frí var
á miðvikudegi. Seðlabankinn keypti 35 sinnum 1,5 m.
Bandaríkjadala eða samtals 52,5 m. Bandaríkjadala
eða að jafnvirði 4,5 ma.kr. Á árinu 2002 seldi Seðla-
bankinn í fyrsta sinn gjaldeyri framvirkt 27. ágúst sl.
Samningurinn var gerður í fjórum myntum og í
þremur tímalengdum.
Tafla 2 Gengissveiflur 2000-2002
Staðal-
frávik (%) Bandaríkjadalur Evra Vísitala
2000 0,57 0,50 0,35
2001 0,84 0,77 0,72
2002 0,56 0,54 0,46
1. Bréf dags. 18. júní var sent til bankastjóra og forstjóra þeirra fyrir-
tækja sem að gjaldeyrismarkaði standa og þeim tilkynnt einhliða um
ákvörðun Seðlabankans.