Peningamál - 01.02.2003, Qupperneq 61

dala í einu. Eftir breytingu peningastefnunnar
27. mars 2001 hafði bankinn ekki afskipti af gjald-
eyrismarkaðnum um sinn en reyndi síðar að koma í
veg fyrir frekari veikingu krónunnar með inngripum.
Aðkoma bankans að gjaldeyrismarkaðnum hafði
breyst í grundvallaratriðum frá því sem áður var
þannig að hann átti einungis viðskipti þegar mark-
aðurinn var mjög aðþrengdur, gengi krónunnar undir
þrýstingi og sveiflur miklar. Aðkoman byggðist ekki
lengur á viðskiptavakt Seðlabankans enda viðskipta-
vakar færir um að sjá um það sjálfir. Þetta endur-
speglaðist í færri og stærri viðskiptum bankans í
hvert skipti fyrir sig, eins og sést í töflu 2. Seðlabank-
inn átti nú eingöngu viðskipti 13% viðskiptadaga
tímabilsins og var nú hlutfallslega oftar á söluhlið
markaðarins en áður. Hver viðskipti voru stærri og
bankinn seldi gjaldeyri nokkrum sinnum á tímabilinu
fyrir upphæðir sem jafngilda meira en 2½ ma.kr. og í
einu tilfelli meira en 3½ ma.kr. Þessi breytta aðkoma
bankans endurspeglar að stóran hluta þessa tímabils
var Seðlabankinn að leitast við að verja gengi krón-
unnar sem kallaði á stærri upphæðir í hverjum
viðskiptum. Seðlabankinn greip síðast inn í mark-
aðinn með þessum hætti 12. október 2001.
Fimmta tímabilið hófst 13. október 2001 og
stendur enn. Seðlabankinn hefur á þessu tímabili átt
viðskipti við viðskiptavaka en ekki með beinum inn-
gripum, enda hefur þróun á gjaldeyrismarkaði ekki
kallað á inngrip. Nánar er fjallað um þessi viðskipti í
rammagrein 3.
60 PENINGAMÁL 2003/1
Frá því að Seðlabankinn fór inn á gjaldeyrismarkað
sumarið 2000 til október 2001 voru flest viðskipti hans
við viðskiptavaka bein inngrip á gjaldeyrismarkaði,
þ.e. bankinn hringdi í alla viðskiptavaka í einu til að
eiga við þá viðskipti í þeim tilgangi að hafa áhrif á
gengi krónunnar.
Í nokkur skipti hefur bankinn átt sérstök viðskipti
við viðskiptavaka. Í desember 2001 seldi Seðlabankinn
einum viðskiptavaka 10 milljónir Bandaríkjadala og
öðrum 38½ milljón Bandaríkjadala nokkrum dögum
seinna. Um leið og Seðlabankinn átti síðari viðskiptin
gerði hann samsvarandi gjaldeyrisskiptasamning við
viðskiptavakann sem skiptist í fjóra jafna hluta sem
gerðir voru til eins, tveggja, þriggja og fjögurra
mánaða. Seðlabankinn keypti Bandaríkjadali og seldi
þá framvirkt. Þetta er eina tilvikið þar sem Seðla-
bankinn hefur formlega stýft inngrip sín á gjaldeyris-
markaði. Í lok ágúst 2002 seldi Seðlabankinn við-
skiptavaka framvirkt gjaldeyri að jafnvirði 3 ma.kr. og
var það gert í þremur tímalengdum og var um fjórar
mismunandi myntir að ræða. Þessi viðskipti eru eina
tilfellið þar sem Seðlabankinn hefur selt gjaldeyri
framvirkt til markaðsaðila.
Í september 2002 hóf Seðlabankinn að kaupa gjald-
eyri á innlendum gjaldeyrismarkaði með það að mark-
miði að styrkja gjaldeyrisstöðu sína. Bankinn hafði
fyrr á árinu 2002 greint frá því í Peningamálum að
hann myndi kaupa gjaldeyri þegar hann teldi aðstæður
leyfa. Seðlabankinn hafði samband við viðskiptavaka á
gjaldeyrismarkaði áður en endanleg ákvörðun var
tekin um hvernig heppilegast væri að staðið yrði að
kaupunum. Fréttatilkynning var síðan gefin út 27. ágúst
2002. Þar kom fram að Seðlabankinn hygðist kaupa
andvirði allt að 20 ma.kr. fyrir árslok 2003. Bankinn
kaupir 1½ milljón Bandaríkjadala í hvert sinn á mánu-
dögum og miðvikudögum og með möguleika á kaup-
um á föstudögum. Einnig áskilur bankinn sér rétt til að
eiga viðskipti við viðskiptavaka að þeirra frumkvæði
með hærri fjárhæðir að því gefnu að gengi krónunnar
hafi styrkst frá síðustu skráningu. Seðlabankinn getur
hætt kaupunum telji hann aðstæður hafa farið á verri
veg. Kaup Seðlabankans á gjaldeyri fara fram utan
opnunartíma markaðarins eða milli kl. 9:00 og 9:15 á
morgnana og fær Seðlabankinn verðtilboð frá mark-
aðsaðilum og tekur því hagstæðasta. Fyrstu reglulegu
kaup bankans samkvæmt þessari uppkaupaáætlun voru
2. september og í lok árs 2002 hafði bankinn keypt
52½ milljón Bandaríkjadala eða að jafnvirði 4½ ma.kr.
Með þessum reglulegu kaupum á Seðlabankinn í
fyrsta sinn viðskipti utan afgreiðslutíma gjaldeyris-
markaðarins en einnig er þetta í fyrsta sinn sem bank-
inn tilkynnir fyrirfram með hvaða hætti hann hyggst
eiga viðskipti á markaðnum. Rétt er að ítreka að það er
ekki markmið bankans að reyna að hafa áhrif á gengi
krónunnar með þessum uppkaupum og þau eru ekki
hluti aðgerða í peningamálum. Þau eru fyrst og fremst
hugsuð til að bæta gjaldeyrisstöðu bankans sem versn-
aði töluvert á árinu 2001.
Rammagrein 3 Sérstök viðskipti Seðlabanka Íslands á gjaldeyrismarkaði
2001 og uppkaupaáætlun 2002-2003