Peningamál - 01.11.2007, Blaðsíða 10

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
3
10
Áfram líklegra að verðbólga verði meiri en í grunnspánni
en að hún verði minni
Fjölmargir óvissuþættir gætu haft áhrif á verðbólguna næstu misseri.
Að mestu leyti eru þeir hinir sömu og í síðustu grunnspá, þótt áhersla
á einstaka þætti hafi breyst. Áfram er gengi krónunnar stærsti ein-
staki óvissuþátturinn, enda raungengi enn hátt í sögulegu samhengi
og miðað við aðra mælikvarða á jafnvægisraungengi (sjá viðauka 3)
og ekki horfur á að viðskiptahalli verði sjálfbær á spátímanum sam-
kvæmt grunnspánni. Því eru hugsanlegum áhrifum gengislækkunar
gerð skil í fráviksdæmi, sem sýnt er á myndum I-8 og I-9 (sjá nánar í
rammagrein IX-2). Annar og vaxandi óvissuþáttur eru horfur í launa-
málum. Ýmislegt gefur tilefni til að ætla að umtalsverð hætta sé á að
laun hækki meira en gert er ráð fyrir í grunnspánni. Meiri verðbólga,
lakari verðbólguhorfur og vaxandi skortur á vinnuafli í aðdraganda
kjarasamninga gætu bent til þess. Þessari áhættu eru einnig gerð
skil í fráviksdæmi. Áhættuþættirnir tveir eru innbyrðis háðir og gætu
magnað hvor annan. Í báðum tilvikum gæti þurft umtalsverða stýri-
vaxtahækkun til viðbótar til þess að ná verðbólgumarkmiðinu á spá-
tímanum og að lokum meiri samdrátt innlendrar eftirspurnar.
Fleira gæti unnið gegn peningastefnunni á næstu misserum. Í
ljósi þess að mun meiri þróttur er í efnahagslífinu á þessu ári en áður
var ætlað gæti minnkandi aðhald í útgjöldum hins opinbera, sem áður
var litið á sem mótvægi gegn minni framkvæmdum við ál- og orkuver,
komið á afar óheppilegum tíma og örvað eftirspurn enn frekar. Enn
fremur gætu kjarasamningar sett útgjaldaáform hins opinbera út af
sporinu. Aðhald í opinberum fjármálum mun því skipta miklu.
Nokkrir óvissuþættir gætu unnið með aðhaldsstefnu Seðlabankans
til lengri tíma litið. Í fyrsta lagi má nefna hækkandi áhættuálag á
alþjóðlegum fjármálamörkuðum. Hærra áhættuálag gæti unnið með
miðlun peningastefnunnar um vaxtarófið, eins og gerst hefur að und-
anförnu. Til skamms tíma vegur hætta á að endurmat áhættu leiði til
lækkunar á gengi krónunnar þó þyngra, þótt það hafi ekki gerst til
þessa nema í skamman tíma í ágúst sl. Í öðru lagi gæti íbúðamarkaður-
inn veikst meira en ætlað er í grunnspánni, t.d. ef vextir á íbúða lánum
hækka enn frekar og verulega dregur úr framboði lánsfjár með lækk-
andi húsnæðisverði. Samdráttur íbúðafjárfestingar gæti þá orðið mjög
snarpur, þótt fasteignaverð sé að jafnaði fremur tregbreytilegt niður
á við. Í ljósi þess hve umsvifin eru enn mikil er þó ósennilegt að þetta
gerist í bráð. Slík þróun er að auki líklegust í tengslum við gengislækk-
un. Niðurstaðan er því sú að óvissuþættir séu líklegri til að valda meiri
verðbólgu en í grunnspánni framan af spátímanum, en að aðrir þættir
gætu farið að vega þar á móti þegar lengra líður á hann. Því eru meiri
líkur á að þörf sé á hærri stýrivöxtum á spátímanum en grunnspáin
gerir ráð fyrir en að lægri stýrivextir dugi.
Skilvirkari miðlun peningastefnunnar
Frá því að Seðlabankinn hóf að birta stýrivaxtaferil sem að mati sér-
fræðinga bankans samrýmist best verðbólgumarkmiðinu hafa orðið
greinilegar framfarir í miðlun peningastefnunnar. Þetta birtist glöggt
í þróun framvirkra vaxta frá marsmánuði (sjá rammagrein III-2).
Greinilegt er að væntingar um stýrivexti nokkra ársfjórðunga fram í
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá
Mynd I-9
Verðbólga - fráviksdæmi
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
Fráviksdæmi með gengislækkun
Fráviksdæmi með frekari launahækkunum
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2006 2007 2008 2009 2010
Verðbólgumarkmið
Frávik verðbólgu frá markmiði
Mynd I-10
Frávik verðbólgu frá markmiði, framleiðslu-
spenna og frávik stýrivaxta frá jafnvægisvöxtum1
1. Jafnvægisvextir eru þeir stýrivextir sem samrýmast hlutlausri stöðu
peningastefnunnar. Líklegt er að þetta jafnvægisraunvaxtastig sé á
bilinu 3-4% sem að viðbættu verðbólgumarkmiðinu þýðir hlutlausa
stýrivexti á bilinu 5,5-6,5%.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
Framleiðsluspenna
Frávik raunstýrivaxta frá jafnvægisraunvöxtum
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
20102009200820072006
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá
Mynd I-8
Stýrivextir - fráviksdæmi
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
Fráviksdæmi með gengislækkun
Fráviksdæmi með frekari launahækkunum
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2006 2007 2008 2009 2010