Skírnir - 01.04.1989, Blaðsíða 67

SKÍRNIR
HART ER í HEIMI . . .
61
síðan móðir mannsins andaðist. Faðir hans bregður nú búi, ræðst í
klaustur og fær búið í hendur ungu hjónunum. Segir sagan að þau
hafi unnast vel. En meðan maðurinn er í Noregi biður konan að fé
skuli skipt með þeim hjónum að því er virðist til að vernda fjárhlut
sinn, þar sem hana hafði dreymt lát bónda síns og konur erfðu ekki
maka sína. Þau voru barnlaus. Þegar andlát mannsins spyrst síðan
spinnast deilur út af erfðunum milli höfðingja enda málið févæn-
legt. Til deilnanna hefði hins vegar vart komið hefði hjónunum
orðið barna auðið.25 Af frásögn þessari má marka viðhorf höfund-
arins til hjúskapar: a) hjónaband er talið eðlileg undirstaða búskap-
ar; b) til þess á að stofna af fyrirhyggju; c) best er að jafnræði sé með
hjónum; d) æskilegt er að þau eignist afkomendur. Þessi atriði þarf
að hafa í huga þegar höfundurinn gerir kvennamál að frásagnarefni
síðar í sögunni en það er að jafnaði gert í varnaðarskyni.
Sagt er frá girndarráði sem gefst illa26 og ófriði sem stendur af
ástafari einhleypinga, lausamanns (171-73) og höfðingjasonar
(178-81). Þá er greint frá því hvernig fráskilinn prestur og fylgi-
kona hans eru spottuð og frá deilum um konur milli liðsmanna
höfðingjanna (201-02). Um söguhetjuna sjálfa segir sagan: „Sá
skaplöstr sótti Guðmund, at hann elskaði konur fleiri en þá, er
hann átti“ (175-76). Laundóttir hans hét Ingibjörg. Hennar bað
Þorfinnur Onundarson í Langahlíð. Hann taldi Guðmundur henni
fullkosta en meinbugir væru á ráði þeirra sakir frændsemi. Þeir
feðgar, Þorfinnur og Önundur, virtu þessi svör til svívirðingar við
sig og kúguðu Guðmund til að gifta Þorfinni dótturina. Hóla-
biskup lýsti hins vegar yfir því að börn þeirra skyldu vera óskilget-
in vegna frændsemisspjalla (175-78). Samkvæmt þessu virðist hug-
mynda kirkjunnar um meinbugi hafa verið farið að gæta meðal
leikmanna í lok 12. aldar, a. m. k. ef koma átti í veg fyrir hjónaband
sem aðilum var ekki að skapi. En því aðeins segir höfundurinn frá
þessu hjúskaparmáli að það var liður í deilum þeim milli Guð-
mundar og Önundar sem enduðu með Önundarbrennu.
Guðmundar saga dýra greinir frá allmikilli lausung í ástamálum.
Þar er lýst brigð kvenna og enginn hörgull er á fjölþreifnum
kvennamönnum meðal allra stétta. En ekki er unnt að líta á söguna
sem heimild um almennt siðlos. Kvennamál eru færð í frásögur
vegna þess að þau valda deilum. Höfundinum geðjast ekki að