Skírnir - 01.04.1989, Blaðsíða 111

SKÍRNIR INNGANGUR AÐ MEGINSTRAUMUM
105
og þokar skáldskap sínum smám saman í átt að hátíðlegri varnar-
ræðu fyrir meinlætasiði og argasta rétttrúnað.
[Það má örugglega leita skýringa á stöðunni hér í Danmörku hjá
þjóðfélagsstéttinni sem hefur ekki aðeins skapað fagurbókmennt-
irnar heldur drjúgan hluta fræðilegra bókmennta vorra á þessari
öld. Franskar og enskar bókmenntir eru að bróðurparti skrifaðar af
óháðum og háttsettum mönnum sem eru frjálslyndir og víðsýnir.
Og þýskar bókmenntir einkennast, þrátt fyrir prófessorasvip sinn,
af andlegu frjálsræði sem var dýrasta hnoss þjóðarinnar á tímum
pólitískrar kúgunar. Megnið af yngri bókmenntum vorum er aftur
á móti skrifað af þröngsýnum embættismönnum eða mönnum sem
hafi hlotið agað uppeldi í embættismannaskólum. Franski og enski
aðallinn, herragarðseigendurnir og stórpólitíkusarnir hafa skilað
þýðingarmiklum skerfi til bókmennta sinna þjóða og mikilvirk-
ustu rithöfundar þessara landa hafa oft og tíðum lifað fjarri hvers-
dagslegu borgaralegu lífi sem ferðamenn eða flakkarar. Aðallinn
hér á landi, bæði þessi gamli danski og sá yngri, hefur á hinn bóginn
ekki gegnt neinu hlutverki í dönskum bókmenntum upp á síðkast-
ið. Það sama er að segja um efnuðustu borgarastéttina og heims-
hornaflakkarana. Uppspretta danskra bókmennta og menningar
hefur verið í háskólanum í Kaupmannahöfn og á prestssetrum úti
á landsbyggðinni. Oeðlilega stór hluti leiðandi manna hefur verið
prestar, prestssynir eða guðfræðingar. Já, slík hafa þessi guðfræði-
legu áhrif verið að] það væri athyglisvert að kanna hvort löng
tímabil og stórir hópar í danskri bókmenntasögu yrðu að nokkru
frábrugðin bókmenntum ímyndaðs lands á stærð við Danmörku
með kínverskum stjórnarháttum, þar sem lög fyrirskipuðu að um
ákveðið skeið hefðu aðeins guðfræðingar atkvæðisrétt í bók-
menntum og leyfi til að vinna úr utanaðkomandi áhrifum fyrir
samlanda sína.
Það virðist sem oss auðnist ekki að lýsa neinu dæmigerðu á ann-
an hátt en sem grómlausum fagurgala og hreinni afbökun. I kjölfar
allra þessara jákvæðu mynda fylgir fjöldi afskræminga. Heiberg
safnar manngerðum úr öllum revíum sínum saman í persónu
Kaupmannahafnarbroddborgarans í En Sjœl efter Doden, og
Paludan-Muller skrifar meistaraverk sitt Adam Homof Það er í