Skírnir - 01.04.1993, Side 59

SKÍRNIR
VIÐ RÆTUR MANNLEGS SIÐFERÐIS
53
„Bara að ég væri einhver annar“, andvarpar hallokinn sem þjáist
yfir lífinu (GM III 14). En styrkur ofurmennisins felst ekki sízt í
því að sættast við eigin veikleika og vilja ekki vera vera „öðruvísi"
(EH Af hverju ég er svona vitur, 6). Að geta elskað örlög sín er
þannig lykillinn að því að geta elskað sjálfan sig. Jafnframt er
amor fati forsenda mannlegs frelsis, því frelsið er sjálfsstjórn sem
ekki verður náð fyrr en einstaklingurinn hefur áttað sig á tak-
mörkunum sínum og viðurkennt þau öfl sem eru að verki í hon-
um. Þá fyrst getur hann virkjað mátt sinn til að hafa áhrif á það
eina sem hann getur breytt, sem er hann sjálfur. En með því að
breyta sjálfum sér hefur hann í raun áhrif á allan heiminn því far-
vegur veruleikans verður annar í honum sjálfum.
Einhverjum kann nú að finnast að vígtennurnar hafi verið
dregnar úr ofurmenninu - hvað með viljann til valds? Eg hef ein-
mitt verið að lýsa honum. Æðsta stig viljans til valds er að öðlast
vald yfir sjálfum sér. Ofurmennið leggur ekki hald á neitt, sigrar
ekkert nema sjálfan sig.30 Nietzsche er því sammála spakmælinu:
„Sá sem sigrar sjálfan sig er meiri en sá sem sigrar borgir." Höfð-
inginn státar sig af valdi sínu yfir öðrum og fótumtreður óvini
sína ef honum sýnist svo. Hann beinir hvötum sínum út á við án
siðferðilegra takmarkana. Þrællinn hefur bælt niður árásargjarnar
hvatir sínar en beinir þeim gegn sjálfum sér í sektarkennd og
sjálfsásökunum sem eitra jafnframt afstöðu hans til annarra. Of-
urmennið aftur á móti hefur göfgað lífsöfl sín og veitir þeim út í
umhverfið á markvissan hátt.31 Hann þarf engum að lúta eða
þóknast, heldur einbeitir sér að mótun eigin skapgerðar. Sjálfs-
ánægja hans er ekki háð afstöðu hans til nokkurs annars; hún er
30 Sjálft Ubermensch-heitið dregur dám af hugtakinu Uberivindung; það að sigr-
ast á sjálfum sér er Selbstuberwindung. Þetta má skilja bæði á þann veg að ein-
staklingurinn og „maðurinn almennt" þurfi að sigrast á sjálfum sér. „Der
Mensch ist Etwas das iiberwunden soll“ (Inngangur Zaraþústra 3). Um tengsl
ofurmennisins við aðra meginþætti í heimspeki Nietzsches sjá t.d. Michel
Haar, „Nietzsche and Metaphysical Language", The New Nietzsche (sjá
nmgr. 25).
31 Nietzsche dáir mest menn á borð við Goethe og Heine, öfluga einstaklinga
sem virkjað hafa lífskraft sinn til skapandi verka.