Skírnir - 01.04.1993, Blaðsíða 213
SKÍRNIR
MEÐ ÍSLAND Á HEILANUM
207
lands eru farin að líkjast um of ferðum um Grikkland nú á dögum. I
fyrra tilvikinu skoða menn í fljótheitum Geysi, Heklu og Þingvelli, í
síðara tilvikinu Aþenu, Maraþon og Kórinþu.1
Þess var ekki langt að bíða að Hlíðarendi bættist við þessa upptaln-
ingu. I farteski margra „vanþróaðra" ferðamanna mátti finna fyrstu
ensku þýðinguna á Njáls sögu, sem kom út í gylltu skrautbandi árið
1861, ásamt traustum og ítarlegum inngangskafla, viðaukum, kortum og
myndum.2 Verkið í heild er eins konar holdgerving viðtekinna viðhorfa
Breta til íslands á þessum tíma, það bauð lesandanum að sitja um kyrrt
og ferðast samt sem áður til draumaeyjunnar í norðri. En snúum okkur
að ferðamönnunum sem lögðu í raun og veru land undir fót og þeirri
mynd sem þeir drógu upp af íslenskum veruleika.
Banks, 1772
Joseph Banks, „The Journals of Joseph Banks’s Voyage up Great
Britain’s West Coast to Iceland and to the Orkney Isles, July to Octo-
ber, 1772.“ Útgáfu annaðist R.A. Rauschenberg. Proceedings of the
American Philosophical Society 117 (1973): 186-226. Islensk þýðing Jak-
obs Benediktssonar: „Sir Joseph Banks, Dagbókarbrot úr Islandsferð
1772,“ Skírnir 124 (1950): 210-22.
Þegar eignum Banks var skipt að honum látnum hurfu leiðarbækur
hans tvær sjónum almennings og komu ekki í leitirnar fyrr en á þessari
öld. I fyrri bókinni, sem geymir daglegar færslur frá 12. júlí til 6. septem-
ber, er lítið fjallað um Island af þeirri einföldu ástæðu að leiðangur
Banks kom ekki til landsins fyrr en 28. ágúst. I síðari bókinni eru færsl-
urnar styttri, þær ná yfir tímabilið frá 17. september til 22. október og
greina meðal annars frá einu ferð hópsins um uppsveitir. Markmiðið
með ferðinni var að rannsaka hverasvæðið í Haukadal og ganga á Heklu.
Von Troil hafði aðgang að leiðarbókum Banks en studdist við þær að
mjög takmörkuðu leyti. Lýsing Banks á ferðinni upp á Heklu birtist í
ferðabók Hookers 1811.3
Þrír myndlistamenn voru með í förinni, bræðurnir James og John
Miller, og John Clevely yngri. Afrakstur starfs þeirra voru tugir skýring-
armynda, frumdrátta, rissmynda, fullunninna teikninga og vatnslita-
1 Henry Holland, „Forbes’ Iceland," Edinburgh Review 113 (1861), s. 273, 275.
2 The Story of Burnt Njal, or Life in Iceland at the End of the Tenth Century,
tvö bindi. Þýdd á ensku af George Webbe Dasent. Edmonston & Douglas,
Edinburgh 1861.
3 Framvegis verður yfirleitt vísað til annarra ferðarita með skáletruðu nafni höf-
undarins (ferðabók Hookers verður Hooker, o.s.frv.).