Skírnir - 01.04.1993, Blaðsíða 260
254
GARY AHO
SKÍRNIR
komust loks ofan af jöklinum norðanmegin áttu þeir fyrir höndum langa
ferð til byggða yfir úfið hraun og ófærur. Það reyndi því sannarlega á
karlmennsku þeirra. Frásögn Watts er jafnan nákvæm og fjörleg, krydd-
uð athugasemdum um íslenska þjóðtrú og sögu. Leiðangursmenn eru, til
dæmis, eitt sinn svo slæptir á göngunni að Watts segir að þeim stafi engin
hætta af útilegumönnunum né landvættunum sem hafist þarna við, því
slíkar verur hljóti að hörfa undan í snatri þegar þær sjái svo óhrjálegan
hóp. Á leiðinni yfir jökulinn fann Watts nokkra nýja tinda og skýrði
hann einn þeirra Mount Paul í höfuðið á helsta leiðsögumanni sínum,
sem síðan var kallaður Páll Jökull. I Mývatnssveit, á fyrsta bænum sem
þeir komu til, frétti Watts að frægur landi sinn, Richard Burton, væri
einnig á ferð um Island. Þeir hittust nokkrum dögum síðar á Akureyri
en því miður fer litlum sögum af þeim fundi. Það hefði verið fróðlegt að
heyra hvað þeim fór á milli þar sem Burton hafði sjálfur vonast til að
komast þvert yfir Vatnajökul sumarið 1872. Jöklaleiðangur var eitt af því
fáa sem svalað hefði metnaði ævintýramannsins Burtons á íslandi.
Lýsingar Howells á því þegar Oræfajökul var klifinn fyrsta sinn eru
tilþrifaríkar. Hann rekur allar fyrri tilraunir fjallamanna til að komast
uppá Hvannadalshnjúk, allt frá 1794 fram að misheppnaðri tilraun hans
sjálfs sumarið 1890. Ári síðar klífur leiðangur hans upp bratta strýtu í
jöklinum, þeir eiga skammt eftir ófarið á tindinn:
En hér námu leiðsögumennirnir staðar og ég heyrði orðalagið sem er
illur fyrirboði þegar ferðast er um ísland: „Ekki lengra.“ Eg leysti
því taugina og braust af sjálfsdáðum upp eftir gljáandi ís-pýramídan-
um sem krýnir tindinn. Eftir klukkustundar erfiði stóð ég á kúptu
höfði hans [...] En ég sá á loftvoginni nokkuð sem mig hafði lengi
grunað, að þetta var ekki rétti hnjúkurinn. Það fór ekki milli mála að
þetta var syðri hnjúkurinn, 5.600 fet á hæð, en miðhnjúkurinn var
ennþá ósigraður. (s. 75)
Fjórum stundum síðar, eftir að hafa komist yfir djúpar sprungur og
íshrygg „sem lá eins og ljón í vegi okkar“, kleif hópurinn loks hærra á
nýjan leik „uns tindi var náð, 6.400 fetum yfir sjávarmáli" (s. 75). Lýs-
ingar bókarinnar á stærð, fegurð og hættum jökulsins eru lifandi og oft
skerptar með frumlegum samlíkingum. Frásögn Howells af hetjulegri
framgöngu sinni er hins vegar giska yfirlætislaus.
Að síðustu langar mig að fara nokkrum orðum um verk fjögurra að-
dáenda íslensku fornsagnanna, þeirra Wallers, Oswalds, Leiths og Coll-
ingwoods. Þýðing Dasents á Njáls sögu rak Waller til íslands, hann
„hreinlega varð að heimsækja sögusvið þessa gríðarlega harmleiks". En
Waller gat ekki „fylgt viðtekinni venju" þar sem hann „hafði ekki efni á
að kaupa fjölda hesta og birgðir af niðursoðnum mat til ferðarinnar [...]