Skírnir - 01.04.1993, Side 247

SKÍRNIR
MEÐ ISLAND Á HEILANUM
241
oft nákvæmar og áhrifaríkar en höfuðtilgangurinn er að draga dár að
„túristum", höfundum ferðabóka og breskum áhugamönnum um ís-
lenskar fornbókmenntir. I þeim hópi er einn ferðafélaganna, „Herra
Darwin“. Hann var höfundur bókar um norræn fornfræði og hafði, að
sögn Umbra, hlotið rostungs-orðuna, af annarri gráðu. Þá leit Darwin
svo á að hann væri endurborinn víkingur. Lesendur sem vissu að fyrir-
mynd Darwins var George Webbe Dasent hljóta að hafa skemmt sér yfir
lestrinum, ekki síst þegar annar ferðafélagi þeirra Umbra sofnar yfir
lestri á þýðingu Dasents á Njálu. Þrátt fyrir glettinn og á stundum
brokkgengan tón bókarinnar eru sumir hæðnisbroddanna ennþá furðu
beittir, enda er tími rómantískra Islandsunnenda enn ekki að fullu liðinn.
Þá gefa brennheitar lýsingar bókarinnar á íslenskum hraunbreiðum okk-
ur tilefni til að rifja upp upphafinn stíl margra eldri ferðabóka: „Hve
hræðilegur er þessi dalur! [...] Ógn, ógn og skelfing á allar hliðar! Hug-
urinn flögraði aftur til þess tíma þegar þetta var seigfljótandi straumur
sem skaut gneistum og blés óttalegum eiturgufum“ (s. 32). Það mætti
fella þennan kafla inní Mackenzie án þess lesendur tækju eftir mikilli
breytingu.
Holland og Shepherd skera sig úr þessum hópi. Þeir voru báðir vanir
fjallagarpar og kusu ekkert frekar en að sigra áður ókleifa tinda. Holland
setti stefnuna á Öræfajökul, hæsta fjall Islands, og greinir hann frá æsi-
legri en misheppnaðri tilraun til að klífa hnjúkinn. Shepherd hafði verið
á sömu slóðum 1861 en ári síðar hafði hann forystu fyrir hópi fjall-
göngumanna og fuglafræðinga um Vestfirði. Fóru þeir þar um svæði sem
enginn Breti hafði heimsótt fyrr (slóð þeirra lá þó oft þvert á slóð Hend-
ersons sem var þarna á ferð hálfri öld áður). Lýsing Shepherds á ferð
þeirra á Drangjökul (þeirri fyrstu sinnar tegundar) er hófstillt og áhrifa-
rík. Oft varpar hann einnig nýju ljósi á líf íslensks almennings, til dæmis
þegar hann segir frá næturgistingu hópsins á bæ einum:
Það var of heitt inni í herberginu og varð ekki þverfótað fyrir veiku
fólki sem var stöðugt að hósta, hnerra, ræskja sig eða gefa frá sér
önnur ófáguð hljóð [...] Við blönduðum ilmsalti og vatni í stóra
könnu og bættum örlitlu af saltpétri útí. Gíslason tók við könnunni
og sá til þess að hún gengi á milli fólksins, hring eftir hring, þar til
ekkert var eftir. Því er við að bæta að flestir sjúklinganna sváfu vær-
um blundi á eftir. (s. 17)
Hér er dregin upp mynd af bágum aðstæðum á íslenskum sveitabæjum;
sjúkdómar og farsóttir dafna í þröngum, rökum og dimmum húskynn-
um.
Shepherd og félagar höfðu takmarkaðan áhuga á hefðbundnum
ferðamannastöðum. Þeir komu til Islands til að fara ókunna stigu og