Archaeologia Islandica - 01.01.1998, Page 32

Adolf Friðriksson & Orri Vésteinsson
í Eyjafjallasveit, Berufirði og Vestur-
og Austurdal í Skagafirði á árunum
1980 til 1984 með sambærilegum að-
ferðum (Guðrún Sveinbjarnardóttir
1989; 1992). í tilefni af útgáfu á Pap-
eyjarrannsóknum Kristjáns Eldjárn
(1988) tók Guðrún saman minjalýs-
ingu Papeyjar árið 1987. Fyrir atbeina
Þingvallanefndar skráði Guðmundur
Ólafsson tóftir á Þingvöllum 1986-88
og 1990 skráði hann jafnframt minjar
í Flatey á Skjálfanda. Árin 1987-8
stóðu Thomas McGovern og Thomas
Amorosi fyrir skráningu mannvistar-
leifa í Svalbarðshreppi og árið 1990 í
Árneshreppi en þær hafa ekki komið
út.
Þá hafa leiðangrar verið farnir til að
skrá einstaka minjaflokka. Hafa Árni
Hjartarson, Hallgerður Gísladóttir og
Guðmundur J. Guðmundsson (1991)
gert sérstaklega vandaða skrá um
manngerða hella. Höfundar þessarar
greinar skráðu svonefnda dómhringa á
Vesturlandi árið 1990 og meintar hof-
minjar á Norðurlandi og Austurlandi
árin 1991-1992 (Adolf Friðriksson &
Orri Vésteinsson 1992). Hafa þessar
rannsóknir stutt við það viðhorf að al-
menn fornleifaskráning væri brýnasta
viðfangsefnið í íslenskri minjavörslu.
Lög um skipulagsmál og fornleifa-
skráningu
Þótt nær ekkert hafi verið prentað af
þeim minjalýsingum sem unnar voru
fyrir sveitarfélögin á áttunda og ní-
unda áratugnum var allt þetta starf
mikilvægur liður í þróun málaflokks-
ins. Með aðferðum úr ýmsum áttum
tókust skrásetjarar á við íslenskan efni-
við og þreifuðu fyrir sér um tilhögun
skráningar. Þeir sem helst létu sig
málefnið varða leituðust einnig við að
draga saman helstu rökin fyrir gildi
fornleifaskráningar og háðu pólitíska
baráttu fyrir efldri skráningu. Hið fjöl-
breytta skráningarstarf sem unnið var á
Islandi frá því er þjóðminjalög voru
sett 1969 skilaði því mikilvægri
reynslu sem ný löggjöf var byggð á.
Með nýjum þjóðminjalögum 1989
varð grundvallarbreyting í málefnum
fornleifaverndar. Var fornleifaskráning
þá gerð að undanfara skipulagsvinnu
og allar fornleifar friðaðar. Minjavernd-
armenn renna þakklátum huga til
þeirra er unnu að því að fá pólitískt
gildi fornleifaskráningar lögfest.
Þegar árið 1983 kynnti Guðmundur
Ólafsson (1983,11-14) mótaðar hug-
myndir um forsendur, markmið og
framkvæmd heildarskráningar forn-
leifa í landinu. Hann benti á að enginn
vissi „hve margar sýnilegar fornleifar
eru til í landinu” og heldur ekki hve
margar eru eyðilagðar á ári hverju.
Hann taldi heillavænlegast að knýja
fram breytingu á þjóðminjalögum
þannig að allar fornleifar væru frið-
helgar og þannig yrði eyðileggingunni
hamlað. En forsenda þessarar laga-
breytingar væri skipuleg skráning
fornleifa. Hann lagði jafnframt áherslu
á að koma yrði niðurstöðu skráningar á
framfæri og prenta efnið. Benti hann á
að fornleifaskráning gæti orðið mikil-
vægt hjálpartæki við alla skipulags-
vinnu. Sagði hann fjárskort hins vegar
32