Archaeologia Islandica - 01.01.1998, Page 36

Adolf Friðriksson & Orri Vésteinsson
að hafði í spón. Gildi minjastaða var
því með öðrum orðum talið felast í að
vera sýnilegir og helgaðist þetta senni-
lega öðrum þræði af því að fornleifa-
skrásetjarar voru fyrst og fremst safna-
menn sem fengust við það í starfi sínu
að safna gripum og varðveita þá, en
þekkingaröflun með uppgrefti var að-
eins lítill hluti af starfi þeirra. Ekki er
þó svo að skilja að menn hafi ekki gert
sér grein fyrir því að mannvistarleifar
gætu leynst undir sverði enda hefur
löngum verið gert ráð fyrir því í lög-
gjöf að minjar sem óvænt koma í ljós
við framkvæmdir njóti friðunar nema
stjórnvöld heimili að þeim verði farg-
að.
Þetta ákvæði þjóðminjalaga kallar
auðvitað á að til séu heildstæðar upp-
lýsingar um fornleifar, hvort sem þær
eru sýnilegar eður ei, því fram-
kvæmdaaðilar kjósa frekar að vita af
fornleifum fyrirfram heldur en að þurfa
að stöðva framkvæmdir vegna þeirra.
Heildarskrdning fornleifa
Þrátt fyrir hin nýju þjóðminjalög dró
mjög úr fornleifaskráningu á Islandi
um 1990 og var á næstu árum lítið
sem ekkert aðhafst á þessu sviði. A-
stæðan mun m.a. hafa verið sú að
ábyrgð á málaflokknum hafði verið fal-
in fornleifanefnd og var því beðið eftir
frumkvæði hennar. Einnig hafði af-
rakstur skráningar sjaldnast verið sýni-
legur þar sem skrár lágu í einu eintaki
hjá höfundinum. Loks má nefna að
skráningaraðferðir voru seinvirkar og
skráningarstarfið því dýrt.
Frumkvæðið að nýju átaki í forn-
leifaskráningu kom frá Skipulagi ríkis-
ins 1991- Skipulagsyfirvöld unnu þá
að þróun aðferða við umhverfismat og
var tekið saman stutt yfirlit um forn-
leifar í Skútustaðahreppi (Ingvi Þor-
steinsson ritstj. 1993). Skipulagið
hvatti einnig til að fornleifaskráning
yrði liður í svæðisskipulagsgerð og
kostaði fyrstu tilraunir á því sviði er
svæðisskipulag var unnið fyrir sveitar-
félög sunnan Skarðsheiðar (Guðrún
Jónsdóttir ritstj. 1994).
Arið 1993 hófst samstarf Fornleifa-
stofnunar Islands, Minjasafnsins á Ak-
ureyri og sveitarfélaga í Eyjafirði um
skráningu fornleifa í héraðinu. Skrán-
ing hófst á vettvangi sumarið 1994 og
hefur staðið samfleytt síðan (Adolf
Friðriksson & Orri Vésteinsson 1998).
Hefur skráningin í Eyjafirði orðið vett-
vangur fyrir þróun skráningaraðferða.
Það þróunarstarf hefur skilað sér í
ódýrari og hraðvirkari skráningarvinnu
og er skráning nú hafin mjög víða um
landið.
Ný aðferðafrœði
Við þróun aðferða við fornleifaskrán-
ingu sem hófst 1993 voru eftirfarandi
forsendur lagðar til grundvallar:
• Nauðsynlegt væri að skrá allar forn-
leifar hvort sem þær eru sýnilegar á
yfirborði eða ekki.
• Brýnast væri að fá heildaryfirlit um
fjölda og gerð minjastaða á Islandi.
• Brýnast væri að finna og staðsetja
minjastaði en nákvæmari úttektir
36