Archaeologia Islandica - 01.01.1998, Page 111

Gjóskulagarannsónir á Hofstöðum 1992-1997
komandi mannvirkis. Gjóskulög geta
komið að notum við að skýra bygging-
arlag torfveggja og garða og við að
greina sundur mismunandi bygginga-
skeið innan rústasvæðis.
Alls fór höfundur fjórar ferðir að
Hofstöðum til gjóskulagaathugana,
sumurin 1992, 1995, 1996 og 1997.
Arið 1992 vann höfundur við upp-
gröftinn í tólf daga en síðari árin var
aðeins um stuttar heimsóknir að ræða,
einn til tvo daga.
Gerð verður grein fyrir meginverk-
efnum hvers árs fyrir sig og greint frá
helstu niðurstöðum þessara athugana.
Gjóskulög við Hofstaði
Aður en lengra er haldið er rétt að gera
stutta grein fyrir þeim gjóskulögum
sem greindust við Hofstaði og notuð
voru við tímasetningu fornleifanna.
1. Gjóskulagið V-1717. Upptök
gjóskulagsins eru talin vera í norðvest-
anverðum Vatnajökli, í Veiðivatna-
Dyngjuhálskerfinu (Guðrún Larsen
1982). Gjóska frá þessu gosi hefur ver-
ið greind í Bárðardal og Fnjóskadal
(Sigurður Þórarinsson 1977), á Jökul-
dal (Guðrún Larsen 1982) og í bor-
kjörnum úr botnseti Mývatns (Árni
Einarsson og fleiri 1988).
2. Gjóskulag frá því um 1500. Líklegt
er að þetta lag samsvari einu af þremur
basískum gjóskulögum sem Árni Ein-
arsson og fleiri (1988) fundu í botnseti
Mývatns og telja vera frá tímabilinu
1500-1545. Aldur laganna er reiknað-
ur út með tilliti til þykknunarhraða
setsins. Upptök neðri laganna tveggja
eru í Grímsvatnakerfinu samkvæmt
efnasamsetningu. Sennilega er lagið
við Hofstaði frá fyrri hluta þessa tíma-
bils, 1500-1520, og upprunnið í
Grímsvötnum.
3. Gjóskulagið V-1477. Þetta gjósku-
lag er almennt nefnt „a”-lagið og er
þykkast gjóskulaga á Norðausturlandi
frá því að land byggðist. Sigurður Þór-
arinsson (1951) auðkenndi þetta lag
með bókstafnum „a” þar sem það var
efsta dökka gjóskulagið í jarðvegi á
Norðausturlandi. Upptök þess eru í
Veiðivatna-Dyngjuhálskerfinu (Guð-
rún Larsen 1982). Utbreiðsla lagsins
hefur verið könnuð allítarlega (Sigurð-
ur Þórarinsson 1958, 1977, Jón Benja-
mínsson 1982). Samkvæmt útbreiðslu-
kortum er þykkt þess við Mývatn um
3 sm.
4. Gjóskulagið V-1410. Þetta gjósku-
lag samsvarar að öllum líkindum lagi
sem Guðrún Larsen (1982) greindi á
Jökuldal og taldi vera frá því um
1410. Aldurinn er reiknaður út með
tilliti til þykknunarhraða jarðvegs.
Efnasamsetning gjóskunnar bendir til
upptaka í Veiðivatna-Dyngjuhálskerf-
inu.
5. Gjóskulagið 0-1362. Á nokkrum
stöðum mátti greina þunnar slitrur af
ljósu lagi sem mögulegt er að samsvari
þessu gjóskulagi. Ekki tókst þó að
staðfesta að svo sé. Gjóskulagið O-
1362 hefur greinst í jarðvegi suður af
111