Jón á Bægisá - 01.12.2006, Qupperneq 14

Kristjana Gunnars
Að þýða undirtyllur
Spurningarnar sem leitt hafa til eftirfarandi hugleiðinga eru einfaldar. Fær
íslensk menning í Kanada þolað þýðingu? Verður vestur-íslensk menning
endurheimt eftirað hún hefur verið færð yfirá enska tungu? Hversu mikið
af íslenskri menningu er fólgið í íslenskri tungu? Er nokkuð eftir þegar
tungumálið hefur verið fjarlægt? Endalaust má halda áfram að spyrja þvílíkra
spurninga. Þetta á sérstaldega við núna, þegar vettvangur þýðingafræða
hefur fært út kvíarnar og tekur til margskonar annarra viðfangsefna svosem
menningarfræða, undirtyllufræða [subaltern studies\, eftirlendufræða, tákn-
fræða, stjórnmála og efnahagsmála.
Þegar um er að ræða þekktasta og mikilvægasta vestur-íslenska höf-
undinn, Stephan G. Stephansson, eru allar þessar spurningar ofarlega á
baugi. Hægt er að halda fram og verja þrjú gagnstæð sjónarmið varðandi
þýðanleik Stephans: a) ljóð hans eru óþýðanleg; b) Stephan er svo gott
skáld að jafnvel léleg þýðing fær ekki spillt verki hans; c) fræðilega er Ijóðlist
Stephans þýðanleg á ensku, en viðunandi þýðing hefur ekki enn litið dagsins
ljós. Þegar Stephan G. Stephansson á í hlut, er full ástæða til að velta fyrir
sér sambandi þýðinga og menningar. Sambandið verður þeim mun óljósara
sem hugmyndir um sjálfa menninguna eru breytilegri. Segja má að staða
Stephans og verka hans á vettvangi kanadískra bókmennta sé í besta falli
óljós. Jafnvel þó hann hafi búið og starfað í Alberta, eru ljóð hans óaðgengileg
þeim kanadísku lesendum sem eru ólæsir á íslensku. Þessvegna eru að heita
má engin fræði helguð verkum hans í Kanada. A Islandi er Stephan eilítið
afbrigðilegt fyrirbæri. Meðþví ljóðlist hans sækir efniviðinn í menningu og
tungumál sem hafa riðlast af flakki og flutningum, og myndlíkingar hans
lúta að landslagi sem er íslendingum framandi, er hann einsog svífandi í
lausu lofti rétt utanvið alfaraleið, jafnvel þó hann sé samtímis viðurkenndur
sem skáldjöfur.
Vissulega væri áhugavert að taka fyrir áðurnefnd þrjú sjónarmið varð-
andi þýðanleik Stephans og ræða þau hvert fyrir sig. Þegar spurt er hvort
hægt sé að þýða ljóð hans eða ekki, sprettur strax upp heill skógur af mót-
12
d Æaydá - Tímarit þýðenda nr. io / 2006