Jón á Bægisá - 01.12.2006, Side 15

A<5 pýða undirtyllur
sögnum og margræðum túlkunum. Sjálf umræðan um þýðingar hefur
tekið verulegum breytingum síðustu tvo áratugi. Hugtakaramminn er orð-
inn nálega óþekkjanlegur frá því sem áður var. Hugtök einsog tungumál,
menning, þjóð, samfélag, þjóðerni hafa orðið að víkja fyrir nýjum hugtök-
um í eftirlendufræðum. Staða þýðandans er orðin miðlæg, en var áður á
jaðrinum. Það sem er að baki þeim hugmyndafræðilegu umskiptum, sem
við erum vitni að, er hið víðtæka fráhvarf frá frummynd samræðunnar.
Með öðrum orðum: frásögnin sem varðveitir samheldni og einingu þjóða
hefur rofnað um þveran hinn vestræna heim. I Kanada tekur þetta rof á
sig þá mynd, að þeir sem stóðu utanvið frummynd samræðunnar hafa
fundið upp sitt eigið sundurlausa umræðuform. Þar koma meðal annars við
sögu innfæddir, erlend þjóðarbrot, fólk af blönduðum kynþáttum og nýir
innflytjendur. í öllum þessum umbrotum og umskiptum sjáum við svo
mörg tungumál koma uppúr kafinu, að spurningin um boðskipti verður
miðlæg. Vestur-Islendingar eru ekki einu íbúar Kanada sem sjá menningu
sína hrapa niðrí sprunguna sem skilur þá frá öðrum Kanadabúum.
I ritgerð sinni „DissemiNation“ gerir Homi K. Bhabha grein fyrir flókinni
innri afstöðu þessa vandamáls: „Það verður líka að vera til stétt túlka...
þýðenda á dreifingu texta og fyrirlestra milli menninga“ (293). Nýtískan er
ástand menningarlegs tvíveðrungs. Við getum aðeins borið kennsl á okkur
sjálf að svo miklu leyti sem við getum gert okkur í hugarlund hvernig við
erum. Sameiginleiki okkar er miklu fremur ímyndaður en raunverulegur.
Nærvera okkar í Kanada varðar klofnun og upplausn. Bókmenntir okkar
lifa í ímynduðu rými. Við höfum talað um okkur á alla mögulega vegu:
sem ríkjandi stefnu [meginstraum], sem „minnihluta, útlaga, jaðarfyrirbæri,
upprennandi“ (Bhabha, 300). Einsog stendur er íslenski þátturinn í Kanada
kannski upprennandi; upprennandi vegna þess að yfirfærsla atorkunnar og
æskufjörsins í menningu okkar yfir á ensku er afstaðin, og þeir sem heyra til
samfélagi okkar starfa nú á alþjóðlegum vettvangi.
Samt bera Islendingar tæplega lengur kennsl á sjálfa sig eftir þessa
yfirfærslu. Við erum gagnsýrð af því sem nefnt er „ráðgátur þeirra sem lifa.“
Ráðgátur lífsins, sem talsmenn eftirlendustefnunnar tala um, eru í andstöðu
við viðtekna samræðuhefð eða ritningar þjóðarinnar. Það er ljóðskáldið eða
skáldsagnahöfundurinn sem tjáir þessar ráðgátur. Sjálfsörugg söguhyggja er
ekki lengur á dagskrá. Það sem kallast hvöss egg í listum og bókmenntum
verður glufa í vef þjóðarinnar sem gefur undirtyllunum kost á að láta til
sín heyra. Þetta er stundum nefnt ‘þjóðarskuldin’ — menningarskuldin
sem herraþjóðin er í við sjálfa sig. I þeim skilningi verða návist Stephans
G. Stephanssonar og ljóða hans alltíeinu miðlæg. Fremuren skoða verk
Stephans sem arf fortíðar, sögulegt erfðagóss, verðum við að líta á þau sem
hvassa egg, aðkallandi vísbendingu um eitthvað sem orðið hefur viðskila
— I DAG HEYRA SÖNGGYÐJURNAR TIL ÞIN
13