Jón á Bægisá - 01.11.2008, Qupperneq 74

Kendra Willson
Jónas og hlébarðinn -
Ljóðstafir og viðtökur ljóðaþýðinga
i. Inngangur
Strangar reglur um notkun ljóðstafa eru áberandi þáttur í íslenskri skáld-
skaparhefð. Sú áskorun að aga „mál sitt við stuðlanna þrískiptu grein“ (Jón
Helgason 1986:17) og kveða stef sín „í stuðlanna skorðum“ (Jón Helgason
1986:12) tilheyrir „vegsemd þess og vand[a] að vera Islendingur" (Gylfi Þ.
Gylfason 1994) og hugsa (Þorsteinn Gylfason 1996), syngja (Atli Ingólfsson
1994) og „yrkja á íslenzku“ (Jón Helgason 1944).
Ríkjandi stefna í þýðingum á bundnu máli hefur verið sú að bæta við
ljóðstöfum þegar þýtt er á íslensku eða þegar erlendir bragarhættir eru
lagaðir að íslenskri tungu. Þýðingar úr íslensku á önnur tungumál eru
hins vegar oftast óstuðlaðar.
Hér verður íjallað um þýðingar sem brjóta gegn þessum venjum:
stuðlaðar enskar þýðingar Richards Ringlers á stuðluðum íslenskum ljóð-
um eftir Jónas Hallgrímsson og óstuðlaða íslenska þýðingu Gauta Krist-
mannssonar á óstuðluðu þýsku ljóði eftir Rainer Maria Rilke. Þessar þýð-
ingar sættu hörðum dómum fyrir ákvörðun þýðenda að halda stuðlum
eða stuðlunarleysi frumtextans. Þessi umdeilda þýðingarstefna — þar sem
þýðendur sýndu tryggð við skáldskaparvenjur þeirrar menningar sem
frumtextarnir voru sprottnir úr eins og þeir skynjuðu hana - virðist hafa
hlotið meiri athygli heldur en innihald þýðinganna eða bókmenntagildi
þeirra.
Deilurnar um þessar „úrkynjuðu“ þýðingar gefa tilefni til að velta
fyrir sér forsendum fyrir viðtökum á Ijóðaþýðingum og jafnframt eðli og
stöðu stuðlunar sem fyrirbæris. Samanburður á þessum tilvikum varp-
ar einnig ljósi á muninn á skilyrðum fyrir viðtökum á ljóðaþýðingum í
Norður-Ameríku annars vegar og á Islandi hins vegar.
72
á ./l/vy/óá — Tímarit um I'Ýðingar nr. 12 / 2008