Jón á Bægisá - 01.11.2008, Blaðsíða 77

Jónas og hlébarðinn - Ljóðstajir og viðtökur Ijóðaþýðinga
íslensk Ijóð á þýsku, en röng stuðlasetning hafi verið gagnrýnd án þess að
nokkur hafi kunnað að útskýra „reglurnar“:
„Línur þær, sem hjer fara á eptir, eru byggðar á því, að er jeg var að þýða
íslenzk kvæði, var mjer opt bent á ranga stuðlasetning og hún löstuð afdrátt-
arlaust; en enginn kunni mjer neina fasta reglu að segja, sem jeg hefði getað
farið eptir. Mjer var jafnaðarlega svarað svo, að það væri tilfinningin, sem
rjeði mestu. Jeg hefi nú í þrjú ár hugleitt þetta tilfinningarmál öðru hverju og
teiknað upp hjá mjer stuðlasetning í ýmsum brögum, og jeg held það sannast
að segja, að hjer út af megi leiða ákveðnar reglur“ (Schweitzer 1887:316-317).
Það er ekki ljóst hvort hér er átt við rangstuðlun í þýðingum eða í ís-
lensku kvæðunum. Schweitzer vitnar ekki í eigin þýðingar, en seinna í grein-
inni tekur hann tvö dæmi um stuðlasetningarvillur í Skúlaskeiði eftir Grím
Thomsen og leiðréttir þau (Schweitzer 1887: 317-318).
Schweitzer tjáir efasemdir um fagurfræðilegt gildi fastra stuðla og áhrif
fastra reglna 19. aldar á ljóðlistina:
„Jeg vil ekki fara hjer út í það mál, að rannsaka, hvort þessa stuðlasetn-
ingu megi rjettlæta alstaðar og hvernig sem á stendur, hvort hún hindri ekki
opt og einatt skáldsins óbundnu andagipt og valdi því, að stundum sje ekki
margt það í vísu skáldsins, sem nokkur eiginleg áherzla fellur á. Mjer sýnist
að minnsta kosti svo, sem í mjög fáum kvæðum, sem rjett eru ort, lýsi sjer
jafnmikill kraptur í hugsunum og tilfinningum, eins og sá er birtist oss í
íslenzkum þjóðkvæðum (,,fornkvæðum“), þar sem stuðlasetning er engin,
eða að minnsta kosti mjög reglulaus, og að það megi láta skáldið sjálft vera
alveg sjálfrátt og einrátt um, að hafa stuðlasetning þar sem honum þurfa
þykir, og sleppa henni, þar sem hún lamar hans frjálsa ímyndunarflug, alveg
eins og honum er í sjálfs vald sett, að haga endingum og annari bragprýði
eptir eigin vild“ (Schweitzer 1887: 316).
Þó virðist hann líta á það sem sjálfsagt mál að það beri að yfirfæra
þessar reglur á þýskar þýðingar sínar á íslenskum ljóðum. Schweitzer lýkur
greininni með afsökunarbeiðni og loforði um að bæta ráð sitt: „í þeim þýð-
ingum, sem jeg hefi hingað til látið prenta, hefi jeg enn þá ekki getað fylgt
þessu lögmáli; þó mun jeg reyna að fylgja því hjer eptir - ef jeg annars hef
rjett fyrir mjer“ (Schweitzer 1887:318).
Schweitzer virðist hér skynja skyldu sína fyrst og fremst sem það að
sýna tryggð við íslenska ljóðhefð og miðla henni til lesenda — hann sýnir
jafnvel meiri tryggð við þessa hefð en við einstök skáld eða verk (sbr. leið-
réttingar á kvæði Gríms).
Þá var öldin önnur. Viðhorf til bragfræði og staða forms í bókmennta-
heiminum hefur breyst. Sú ákvörðun að fara eftir íslenskum stuðlasetning-
arreglum í erlendri þýðingu þykir ekki sjálfsögð nú heldur jafnvel umdeild,
eins og fram kemur hér að neðan.
GETA SAGT „SHIt“ FYRIR FRAMAN DÖMU
75