Þjóðmál - 01.12.2008, Síða 67

Þjóðmál - 01.12.2008, Síða 67
 Þjóðmál VETUR 2008 65 sínu, nú eða hækka og lækka verð þannig að jafnvægi náist . Þannig er vondum peningum útrýmt en góðir peningar verðlaunaðir með mikilli notkun . Að lokum má benda á að ef peningamagn eykst skyndilega þá þýðir það ekki að fleiri verðmæti hafi verið sköpuð eða að úrval þjónustu hafi aukist . Ef eitthvert almættið eða yfirvaldið ákvæði að á morgun ættu allir tvöfalt fleiri peninga en í dag þá mun tvöföldun peningamagnsins einfaldlega valda því að tvöfalt fleiri peningar elta einfalt framboð varnings og þjónustu, sem mun í kjölfarið nokkurn veginn tvöfaldast í verði þar til jafnvægi kemst á á ný . Fiktað við peningamagnið Ímyndum okkur nú að inn á markaðinn komi aðili (t .d . seðlabanki ríkisins) sem þvingi alla til að nota eina tegund peninga – sína tegund – sem enginn má keppa við í útgáfu eða með öðrum eða annars konar peningum (t .d . gullmyntum) . Að auki væri skylt að greiða skatta og skuldir við hið opin- bera með einokunarpeningunum . Þessi aðili fylgist með vöxtum á frjálsum mark aði stíga og falla, framboð á lánsfé sveifl- ast í sífellu og sér suma lenda í skorti á lánsfé og aðra sitja uppi með mikið lánsfé sem eng- inn vill lána (þótt slíkt sé ólíklegt ástand á með an frelsi til viðskipta og vaxtabreytinga er óskert) . Í skjóli einokunarstöðu sinnar ákveður þessi aðili nú að auka peningamagnið (t .d . með skulda bréfakaupum af bönkunum, fjármögn- uðum með nýútgefnum peningum) og með hinu aukna framboði peninga tekst honum að lækka vexti . Fleiri geta nú tekið lán og gera það, fjárfestingar aukast, eftirspurn eftir vinnuafli eykst, laun hækka og mikil uppsveifla virðist eiga sér stað í hagkerfinu . Bráðum er byrjað að tala um þenslu og hvert er rétta meðalið við henni? Einokunaraðili peningaútgáfu grípur til þess ráðs að minnka peningamagn og hækka vexti . Lán verða dýrari og þeir sem áður eyddu og skuldsettu sig draga nú saman seglin og byrja að leggja fyrir . Háir vextir draga fé inn í bankakerfið og hið meinta góðæri breytist nú í stöðnun og jafnvel niðursveiflu . Hefst þá hringrásin upp á nýtt – vextir eru lækkaðir og hið nýja góðæri tekur við . Einfalt, samkvæmt bókinni, allt undir stjórn og engin vandamál, eða hvað? Upp- og niðursveiflur Hið eilífa fikt við peningamagnið er ekki til þess fallið að auðvelda líf markaðsaðila þegar til lengri tíma er litið . Síbreytilegt peningamagn, handstýrt af ríkisvaldi eða seðla- banka, sendir röng skilaboð út á mark að inn . Ef magn peninga er skyndilega aukið og vextir á því þvingaðir niður fyrir hið náttúru lega eða eðlilega vaxtastig markaðarins þá blekkir það fjárfesta . Þeir líta í auknum mæli til óarðbærra fjárfestinga sem, í skjóli hins lága vaxtastigs, virðast nú vera arðbærar . Lang tímafjárfestingar í hrávöruvinnslu og framleiðslutækjum sem ekki nýtast til neyslu (verksmiðja, bygginga og þess háttar) aukast . Lang tímafjárfestingar í stórum verkefnum taka flugið . Neytendur á sama tíma sjá laun sín hækka í kjölfar aukinnar samkeppni um vinnuafl sitt sem veldur auknum kaupum á neysluvörum . Fjárfestar hafa hins vegar einbeitt sér að fjár- festingum í framleiðslutækjum sem lenda sjaldan á borði neytenda og framboð neyslu- varnings minnkar því hægar en eftirspurnin vex . Neytendur hafa ekki breytt um smekk hvað varðar vilja sinn til að spara og kaupa dýrar framleiðsluvörur sem fjárfestar hafa eytt miklu í að fjárfesta í . Á endanum kemur skellurinn – fjárfestar í langtímafjárfestingum losna ekki við varning sinn og lenda í fjárhagsvandræðum . Neytendur höfðu þrátt fyrir allt ekki meiri áhuga á að fjárfesta en áður en peningamagnið var skyndilega aukið . Kreppa siglir nú í kjölfarið . Óarðbærar fjárfestingar eru leystar upp, fyrirtæki fara á hausinn og laun lækka . Þetta veldur stjórnmálamönnum óþægindum og þeir krefjast þess að peningamagnið sé enn aukið til að bjarga fyrirtækjum frá gjaldþroti og neytendum frá launalækkun . Fjárfestingar
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Þjóðmál

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðmál
https://timarit.is/publication/1175

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.