Þjóðmál - 01.06.2009, Side 73

Þjóðmál SUmAR 2009 71
látið sig öryggismál varða en einkum frá
stjórnmálafræðilegum og sagnfræðilegum
sjónarhóli . Þess hefur gætt, að herfræðilegar
rannsóknir kunni að vera hættulegar í sjálfu
sér eða fyrir neðan það, sem Íslendingum
beri að sinna .
Hvað sem slíkri afstöðu líður verða
Íslendingar að taka mið af hnattstöðu
eigin lands, hún breytist ekki, hvernig sem
stjórnmálavindar blása .
A tlantshafsbandalagið hefur orðið að laga sig að breyttri heimsmynd og nýju
hernaðarlegu mati . Við hrun kommúnism-
ans töldu margir, að bandalagið hefði
runn ið sitt skeið . á utanríkisráðherrafundi
nAtO í Reykjavík 2002 var ákveðið, að
banda lagið skyldi láta að sér kveða við
hvers konar hættu og hvar sem er, ógnaði
hún öryggi bandalagsþjóðanna . nú stjórnar
nAtO hernaði í Afganistan . Heldur
úti skipum undan strönd Sómalíu til að
verjast sjóræningjum og flotadeild undir
merkjum nAtO er við landamæragæslu
á Miðjarðarhafi til að aftra flóttafólki frá
Afríku að komast til Evrópu .
á leiðtogafundi nAtO í tilefni 60 ára
afmælisins er hrundið af stað endur skoð-
un á hernaðar- og varnarstefnu bandalags-
ins frá 1999 . Við endurskoðunina verður
spurt, hve langt bandalagið eigi að ganga í
þá átt að verða virkur þátttakandi í borg-
ara legum aðgerðum við endurreisn ríkja á
borð við Afganistan .
Þá munu enn vakna deilur um verkskil
milli nAtO og annarra alþjóðastofnana .
Meðal annars verður spurt, hvort nAtO
eigi að verða smækkuð útgáfa af Samein uðu
þjóðunum og þá hvers vegna . Eða hvort
nAtO eigi að skerpa enn frekar skilin milli
sín og Evrópusambandsins í utanríkis- og
öryggismálum, en þessi skil eru óljós í
mörgu tilliti .
Eftir hrun Sovétríkjanna bundu margir
vonir við, að Rússar myndu laga sig að
meginstraumum í stjórnmálum og öryggis-
málum Evrópu . Hið gagnstæða hefur gerst
og æ betur skýrist, að rússnesk stjórnvöld
hafa vaxandi óbeit á samstarfi ríkja undir
merkjum nAtO . birtist hún í mörgu og
þó hvað skýrast í andstöðu við stækkun
bandalagsins með aðild Úkraínu og
Georgíu . Þá eru Kremlverjar enn sömu
skoðunar og Gorbatsjov í Höfða árið 1986,
að bandaríkjamenn megi ekki eignast
eldflaugavarnir í Evrópu .
Hvort tekst að endurstilla samskiptin
við Rússa eftir innrás þeirra í Georgíu
í ágúst 2008 eins og barack Obama,
bandaríkjaforseti, vill er enn óljóst . Hitt
er skýrt, að það er undir Rússum einum
komið, hvernig þeir vilja haga samskiptum
sínum við nágranna sína í Evrópu eða
bandaríkjamenn .
Með hlýnun jarðar og bráðnun ís-hellunnar á norður-Íshafi eru hug -
myndir manna um þróun mála á norð -
ur slóðum að breytast . Rússar hafa til
dæmis ákveðið að leggja höfuðkapp á að
byggja upp norður skautsherafla til tryggja
hagsmuni sína á þessum slóðum sem best .
bandaríkjamenn, Kanadamenn, Danir og
norðmenn, sem eiga, auk Rússa, land að
norður-Íshafi hafa mótað nýja stefnu um
auðlindir, yfirráð og siglingar . Evrópu-
sambandið hefur einnig nýlega kynnt
norðurskautsstefnu sína .
Við brottför bandaríska varnarliðsins
héðan í september 2006 var haft eftir
embættismanni hjá nAtO, að Ísland
væri komið á hjara í hernaðarlegu tilliti .
Hafi þetta verið rétt þá, hafa vindar blásið
á ann an veg síðan . Ísland er ekki lengur
á þessum hjara . Hin miklu umskipti
á norður-Íshafi breyta matinu á gildi
hnattstöð unnar .
Í þessu ljósi er ákvörðun bandaríkja-