Þjóðmál - 01.06.2009, Qupperneq 85

Þjóðmál SUmAR 2009 83
jafnharðan í afneitun . Fasistar komast til
valda í ungverjalandi – þýski herinn ryðst
inn í ungverjaland – gyðingar í búdapest
verða fyrir aðkasti – þýskir hermenn birtast
í Síget – gyðingum er óheimilt að yfirgefa
heimili sín – gyðingum gert skylt að
afhenda verðmæti, sérstaklega gull og silfur
– gyðingum gert að bera gula stjörnu –
gyðingahverfum breytt í lokuð gettó … En
afneitunin er alger, ótrúlegt en satt . Að vera
lokaður inni er sama og að fá að vera í friði,
er það ekki? Fólk telur þetta jákvætt . Ennþá .
En ekki mikið lengur . Þegar fyrirsjáanlegir
brottflutningarnir loks hefjast er of seint að
vakna af dásvefninum; gyðingarnir í Síget
hafa verið dæmdir til dauða, allir sem einn,
karlar, konur og börn .
Reyndar beið þeirra annað og meira en
bara dauðinn sem slíkur; þeim var smalað
upp í lest sem fór með þau alla leið til heljar,
í trúarlegum, andlegum og bókstaflegum
skilningi þess orðs …
lýsingin á ferðalaginu til Auschwitz,
birkenau og loks buna er myndræn, ljóð-
ræn, martraðarkennd og algerlega ógleym-
anleg þeim sem les . Þegar höfundi tekst
best upp nær Nótt listrænum hæðum sem
jafnast á við hið besta í fagurbókmenntum
tuttugustu aldar . Þetta myrka ferðalag í
eilífri nótt til endimarka mannlegs skilnings
er varðað geðsýkislegum hróp um vitstola
konu og endar í örvæntingu og uppgjöf
frammi fyrir djöfullegum ofnum sam an-
söfnunarbúðanna; brennsluofnum sem
spúa eldi og reyk og „geðveika“ konan sá
fyrir sér alla leiðina …
Eftir að lestin nemur staðar tekur við
ömurleg þrautaganga sem ég ætla ekki
að fara nánar út í hér af tillitssemi við þá
sem eiga eftir að lesa bókina en verð þó
að minnast lauslega á langhlaupið mikla
undir lok sögunnar; þar fer höfundurinn á
kostum í hrollvekjandi lýsingu á einhverri
þeirri fáránlegustu þolraun sem sögur fara
af í gervallri mannkynssögunni . Ég segi
ekki meira …
Nótt er mögnuð bók og eftirminnileg,
nauðsynleg lesning hverjum hugsandi
manni . Hún vakti mig til umhugsunar um
margt og kenndi mér sitthvað fleira . Ég
veit núna að við mennirnir erum þannig
saman settir að okkur er um megn að trúa
því sem satt er ef það er nógu fáránlegt,
nógu ljótt, nógu djöfullegt . Ég veit að eldi
og brennisteini rignir jafnt yfir réttláta og
rangláta, trúaða jafnt og trúlausa . Og ég
veit einnig að allur aðskilnaður er af hinu
vonda, hvort sem hluti samfélagsins skilur
sig sjálfviljugur frá restinni eða er neyddur
til þess .
Þjóðernishreinsanir eru ekki liðin tíð .
Þær hafa viðgengist í Afríku, Serbíu og
víðar og viðgangast enn, til dæmis fyrir
botni Miðjarðarhafs, í orði og á borði .
Helfararbækur eins og Nótt tilheyra ekki
fortíðinni . Þær segja sögu sem enn er ekki
lokið . Því miður …
bók sem allir fjölmiðla-
menn ættu að lesa
Ólafur Teitur Guðnason: Fjölmiðlar 2007,
Bóka félagið Ugla, Reykjavík 2009, 288 bls.

Eftir Eið Guðnason
Þessa bók las ég eiginlega eins og reyfara og skemmti mér vel . Hafði áður lesið
tvær af þremur fyrri bókum höfundar um
sama efni . nýja bókin geymir fjölmiðla-
pistla hans úr Viðskiptablaðinu árið 2007 .
Ól afur teitur kemur víða við . undirtitill
bók ar innar er: „Getur þú treyst þeim?“
Það er rétt að svara þessari spurningu strax:
„Oftast, en ekki nærri alltaf .“