Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Qupperneq 10

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 20106
Hildigunnur Svavarsdóttir og Hrafnhildur Lilja Jónsdóttir, hs@unak.is
NÝJAR LEIÐBEININGAR Í ENDURLÍFGUN 2010
Í nýum endurlífgunarleiðbeiningum er enn meiri áherslu lögð á tafarlaust og djúpt
hjartahnoð, rafstuð eins fljótt og hægt er og kælingu eftir endurlífgun. Vægi
lyfjagjafar fer minnkandi en þó er enn mælt með nokkrum lyfjum.
18. október sl. gaf Evrópska endurlífgunar­
ráðið (ERC) út nýjar leiðbeiningar í endur­
lífgun í stað þeirra sem komu út árið 2005 en
nýjar leiðbeiningar eru gefnar út á fimm ára
fresti. Eins og áður byggjast leiðbeiningarnar
á niðurstöðum nýjustu rannsókna á með­
ferð og árangri í endurlífgun á alþjóðlega
vísu (International Consensus on CPR
Science with Treatment Recommendations
(CoSTR)). Rannsóknarvinnan fól meðal
annars í sér ýtarlega yfirferð vísindarann­
sókna sem tengjast endurlífgun. Endur­
lífgunar fræðin eru í stöðugri þróun og
er nauðsynlegt að uppfæra klínískar
leiðbeiningar sem endurspegla þessa þróun
svo heilbrigðisstarfsmenn og aðrir geti ávallt
unnið samkvæmt nýjustu leiðbeiningum.
Nýju leiðbeiningarnar eru að mestu óbreyttar
frá síðustu útgáfu þeirra árið 2005. Ástæðan
er annars vegar sú að lítið er um birtingu á
nýjum rannsóknaniðurstöðum og hins vegar
er ástæðan sú að nýjar niðurstöður styrkja
einfaldlega fyrri rannsóknarniðurstöður
(Nolan o.fl., 2010).
Inn í eftirfarandi umfjöllun um endurlífgun
full orðinna (grunnendurlífgun, notkun
hjarta stuðtækja og sér hæfða endur lífgun)
er fléttuð kynning á nýjum leið beiningum og
þeim breyt ingum sem hafa orðið frá útgáfu
síðustu leið beininga árið 2005 (tafla 1).
Endurlífgun
Blóðþurrðarsjúkdómar eru algengasta
orsök dauða í heiminum og er skyndidauði
meginorsök dauða hjá þessum sjúklinga­
hópi. Til að mynda fara um það bil 500.000
manns í hjartastopp á ári í Evrópu. Sé
endurlífgun veitt af nærstöddum aukast
lífslíkurnar tvöfalt til þrefalt, hins vegar er
endurlífgun aðeins framkvæmd í 20% tilvika
Hildigunnur Svavarsdóttir er
hjúkrunarfræðingur, MSc,
forstöðumaður deildar kennslu
og vísinda á FSA, skólastjóri
Sjúkraflutningaskólans og lektor
við heilbrigðis vísindasvið HA.
Hrafnhildur Lilja Jónsdóttir
er hjúkrunarfræðingur,
MSc, verkefnastjóri
Sjúkraflutningaskólans og
hjúkrunarfræðingur á slysa­
og bráðamóttöku FSA.
þegar um er að ræða hjartastopp utan
sjúkrahúsa. Í 25­30% tilfella skyndidauða er
sjúklingur í taktinum „sleglatif“ (ventricular
fibrillation) í upphafi . Líði of langur tími áður
en endurlífgun er hafin breytist þessi taktur
í rafleysu (asystole). Meiri líkur eru á að
sjúklingur lifi af hjartastopp ef endurlífgun
hefst meðan hann er enn þá í sleglatifi en
líkurnar minnka stórlega þegar takturinn
hefur breyst í rafleysu (Koster o.fl., 2010).
Mælt er með að hefja endurlífgun án tafar hjá
sjúklingum í hjartastoppi, þ.e. hjartahnoð,
öndunaraðstoð og rafstuð. Þessar aðgerðir
flokkast undir grunnendurlífgun en hún
gegnir mikilvægu hlutverki í verkferli sem
kallast lífkeðjan. Lífkeðjan miðar að því að
auka lífslíkur þeirra sem orðið hafa fyrir
hjartastoppi (mynd 1).
Lífkeðjan
Hinir einstöku hlekkir keðjunnar eru
fjórir og sameinar hún grunnendurlífgun
og sérhæfða endurlífgun og leggur um
leið áherslu á innbyrðissamband þeirra
og mikilvægi beggja aðferða með tilliti
til árangurs af endurlífgunaraðgerðum.
Fyrsti hlekkurinn í keðjunni gefur til kynna
mikilvægi þess að átta sig á hverjir eiga á
hættu á að fara í hjartastopp og kalla á hjálp
í tíma í þeirri von að hægt sé að koma í veg
fyrir hjartastopp. Hlekkirnir tveir í miðjunni
sýna samband hjartahnoðs, öndunar og
rafstuðs sem lykilþátta endurlífgunar.
Lífslíkur þeirra sem fara í hjartastopp utan
sjúkrahúsa aukast tvöfalt til þrefalt ef hafin
er endurlífgun strax. Ef vitni að hjartastoppi
treystir sér ekki til að veita öndunaraðstoð
er hjartahnoð eitt og sér betra en að gera
alls ekkert. Ef veitt er góð endurlífgun og
rafstuð innan 3­5 mínútna hjá einstaklingum