Þjóðmál - 01.03.2010, Side 53

Þjóðmál VOR 2010 51
eðlilegt að bera stóru málin, eins og inn-
göngu í Evrópusambandið eða upptöku
annars gjaldmiðils, undir þjóðina . Hins
vegar getur reynst erfitt að draga mörkin
milli stóru málanna . Ætti til dæmis vera
Íslands í NATÓ að vera borin undir þjóð-
ina? Hvað með hugmyndir um að leggja
niður forsetaembættið eða breytingar
á fisk veiði stjórnunarkerfinu? Ef auka á
þátt töku almennings í ákvörðunartöku
verður að staldra við og spyrja hvar eigi
að setja mörkin . Á að bera íþyngjandi
ákvarðanir eins og skattahækkanir undir
þjóðaratkvæði? Þyrfti þá að skilyrða þá
kosningu þannig að ef kosið er um aukna
þjónustu verði einnig að kjósa um hvaðan
sú útgjaldaaukning eigi að koma? Samfara
hugmyndum um ofríki meirihlutans er
auðvelt að skirrast við hugmyndum um
að setja til dæmis kjara samninga opinberra
starfsmanna í almenna kosningu .

Forsenda ákvarðana er
sanngjörn upplýsing
Það hlýtur að vera æskileg forsenda ákvarð ana að þær séu teknar með
upp lýstum hætti . Ekki má gera lítið úr
því að málin séu stundum svo flókin að
kjós endur þurfi að hafa mikið fyrir því
að mynda sér upplýsta skoðun . Lýðræðið
felur í sér að almenningi er treyst til að
velja sér fulltrúa, hið sama á mögulega
að gilda um afmarkaðar ákvarðanir,
hversu flóknar sem þær kunna að vera .
Styrmir Gunnarsson fyrr verandi ritstjóri
hélt erindi á fundi um íbúa og lýðræði á
sveitastjórnarstiginu á dögunum og lagði
þar áherslu á að það yrði að treysta fólki
til að taka ákvarðanir fyrir samfélagið sitt .
Það hlýtur að vera á ábyrgð stjórnvalda
að stuðla að því að fólk geti tekið slíkar
ákvarðanir með því að tryggja að allar
upplýsingar liggi fyrir á gagnsæjan og
grein ar góðan hátt . Ekki má þó falla í þá
gryfju að halda að stjórnvöld séu einhvern
tímann hlutlaus í því hlutverki . Það er
eðli kjörinna fulltrúa að vera ekki hlut-
lausir því kostir og gallar viðkomandi
mál efnis eru mismunandi eftir pólitísku
viðmiði hverju sinni . Því væri bæði erfitt
og varhugavert að ganga út frá meintu
hlutleysi þeirra í slíkri upplýsingagjöf .
Stjórn SUS sendi á dögun um fyrirspurn
til umboðsmanns Alþingis þar sem spurt
var hvort gengið yrði úr skugga um að
framsetning kynningarefnis stjórnvalda
vegna fyrirhugðrar atkvæðagreiðslu um
Ice save yrði eins hlutlæg og kostur er . Í
svari umboðsmanns Alþingis kemur fram
sú skoðun hans að þegar fyrir stjórnvöldum
liggur framkvæmd þjóðar atkvæðis greiðslu
á grundvelli 26 . gr . stjórn arskrárinnar verði
stjórnvöld að gæta þess að kynningarefni af
þeirra hálfu sé eins hlutlægt og kostur er . Þá
segir í álitinu að stjórnvöldum sé óheimilt,
í ljósi réttmætisreglu stjórnsýsluréttar, að
fjár magna úr sjóðum hins opinbera gerð
kynn ingarefnis sem varpar að efni til ein-
ungis eða aðallega ljósi á þau sjónarmið
sem lágu að baki samþykkt meirihluta
Alþingis án þess að þess sé samhliða gætt
að lýsa andstæðum sjónarmiðum sem
fram komu við meðferð þess frumvarps
sem varð að lögum . Í framhaldi af álitinu
má velta upp þeirri spurningu hvort það
þyrfti að setja stjórnvöldum skýrari mörk
varðandi áróður af þeirra hálfu, bæði
vegna þess að ekki má ganga út frá því að
um raunverulegt hlutleysi sé þar að ræða
og einnig vegna þess aðstöðumunar sem
er á milli stjórnvalda og annarra hags-
munaaðila . Í því ljósi mætti jafn vel skoða
hvort að það væri óeðliegt að ríkið sjálft
stæði að slíkum kynningum, en eft ir láta
í staðinn stjórnmálaflokkunum fjár magn
til kynningar á sínum sjónarmiðum til
málefnisins .