Þjóðmál - 01.06.2011, Blaðsíða 95

Þjóðmál SUmAR 2011 93
hann gerðist ritstjóri aðalblaðs kommúnista,
Rude Pravo . En hann var handtekinn í
miklum hreinsunum, sem gerðar voru í
tékkóslóvakíska kommúnistaflokknum
1952, svokölluðum Slánský­réttarhöldum .
Báru þær keim af gyðinga ofsóknum, því
að flestir hinna ákærðu voru af gyðinga­
ættum . Var Katz eins og aðrir sakborningar
pyndaður til fráleitra játninga .
Katz játaði að hafa njósnað
fyrir leyni þjónustu Breta að
frum kvæði leikskáldsins og
leikarans Noëls Cowards (en
þeir höfðu eitt sinn snætt
saman hádegisverð) . Einn
þjáningabróðir hans, Arthur
London, sem slapp lifandi úr
þessum leik, lýsti fangavistinni
og pyndingaraðferðunum í
sjálfsævisögunni Játningunni,
sem Costa­Gavras gerði kvik­
mynd eftir . Nýtir höf und ur
bókarinnar um Katz þær hræðilegu lýs­
ingar .
Í lokaorðum fyrir dómi sagði Otto Katz:
„Ég er rithöfundur . Til er frábær lýsing á
hlutverki rithöfunda . Hún er, að þeir séu
sálnasmiðir . En hvers konar smiðir eru
það, sem eitra fyrir sálir? Sálnasmiðir eins
og ég eiga heima í gálganum .“ Hinn gamli
samstarfsmaður hans, Artur Koestler, var
sannfærður um, að hér hefði Katz skírskotað
til skáldsögu hans um sýndarréttarhöld
Stalíns, Myrkur um miðjan dag, þar sem
gamli kommúnistinn játaði af þeirri ástæðu
einni, að flokkurinn fyrirskipaði honum
það . Hann átti ekki annarra kosta völ,
því að flokkurinn hafði afneitað honum
og ekkert annað siðferðilegt haldreipi var
til . Með þessu hefði Katz, taldi Koestler,
reynt að segja umheiminum á sinn hátt, að
hann væri saklaus af þeim glæpum, sem á
hann voru bornir og hann hafði játað, en
hann væri sekur um það eitt að hafa fallið í
ónáð í flokknum, enda væri sá mestur allra
glæpa .
Eins og ég segi betur frá í væntanlegri bók
um íslenska kommúnista, var einn þeirra,
sem sat á sakamannabekk með Otto Katz í
Prag árið 1952, dr . Rudolf Margolius . Hann
hafði verið aðstoðarviðskiptaráðherra,
og ein sök hans var talin að hafa keypt
fisk af Íslendingum . Þegar
Morgunblaðið furðaði sig á
því, að í kommúnistaríkjum
væri orðin dauðasök að selja
Íslendingum fisk, svaraði
Magnús Kjartansson reiðilega
í Þjóðviljann 11 . desember
1952:
„Austur í Tékkóslóvakíu
hafa nokkrir menn verið
dæmdir fyrir afbrot þau, sem
verst þykja . Mál þeirra voru
rannsökuð fyrir opinberum
rétti, og fréttamenn allra þjóða
höfðu tækifæri til að fylgjast með mála ­
tilbúnaði öllum, ef þeir óskuðu . Meira
að segja var réttarhöldunum öllum út­
varpað, og hefur aldrei verið minni leynd
yfir nokkrum dómsmálum . Reyndust
sakborningarnir sekir um landráð, njósnir
og skemmdarverk, en svo vel hafði verið að
rannsókn unnið, að enginn hinna ákærðu
treystist til að véfengja niðurstöðurnar,
heldur játuðu skilyrðislaust . Voru þeir
síðan réttaðir, en þau málalok dæmdra
stórbrotamanna tíðkast enn í svo til öllum
löndum heims, og kann mönnum að líka
það betur eða verr .“
Otto Katz var dæmdur til dauða og
hengd ur 3 . desember 1952 . Hann átti
níu líf, en ekki tíu . Og þó: Honum og dr .
Rudolf Margolius og öðrum sakborningum
í Slánský­réttarhöldunum var veitt upp­
reist æru mörgum árum síðar, þegar stalín­
istar höfðu hrökklast úr valdastöðum í
Tékkóslóvakíu .