Þjóðmál - 01.06.2011, Blaðsíða 90

88 Þjóðmál SUmAR 2011
gæta samræmis í rithætti í sömu ritsmíð og
innan ríkisstjórnar eftir því sem unnt er .
Ritstjórar og höfundar geta mótað eigin
vinnureglur um slík tilvik til að auðvelda
samræmi .“
Þessi ábending ritstjóra handbókarinnar
er skynsamleg og minnir á að reglur af þessu
tagi eiga uppruna í ákvörðunum sem hvíla
á ritstjórn handbókarinnar . Þær eru mönn­
um til leiðbeiningar en ekki er um skilyrðis­
laus opinber fyrirmæli að ræða . Öðru máli
gegnir um réttritun . Þar skjóta menn sér
ekki undan opinberum kröfum með því að
vísa til eigin smekks .
Við ritun bóka eða frágang á handritum
fyrir tímarit er mikils virði að móta sér
reglu um málnotkun strax í upphafi . Ég
þekki af eigin raun hve erfitt er að upprætta
ósamræmi innan langs texta, jafnvel þótt
nota megi tölvur til að auðvelda leit að
einstökum orðum í því skyni að samræma
rithátt þeirra .
Annað dæmi úr handbókinni nefni ég,
beygingu ættarnafna og erlendra nafna .
Réttilega er þess getið að fólk sé oft í vafa
um þessar beygingar . Í bókinni er mælt með
eftirfarandi reglum: Ættarnöfn kvenna,
innlend og erlend, séu að jafnaði ekki beygð;
erlend nöfn og innlend ættarnöfn borin af
körlum fái oftast s­endingu í eignarfalli,
þetta gerist ekki endi nafnið sjálft á s eða
öðru blásturshljóði; endi erlend nöfn karla
og innlend ættarnöfn á sérhljóðinu –a séu
nöfnin óbeygð; aðalreglan um s eigi að
ráða endi karlmannsnafn á öðru sérhljóði
en –a . Ég rek ekki dæmin sem nefnd eru
í bókinni . Sjálfur set ég ekki eignarfalls s
á ættarnafnið Haarde og vík þannig frá
aðalreglunni en flokka sérhljóðið –e með
–a í þessu tilviki .
Undir lok kaflans um beygingu ættarnafna
og erlendra nafna segir að rökrétt teljist
og í bestu samræmi við íslenska málhefð
að beygja í eignarfalli bæði eiginnafn og
ættarnafn sem karl beri . Þetta atriði hafi
verið dálítið á reiki í málsamfélaginu og til
séu þær málvenjur að beygja annaðhvort
aðeins eiginnafn eða aðeins ættarnafn .
Í handbókinni er ekki mælt með þeirri
aðferð sem meginreglu . Vissulega verði „þó
smekkur stundum að fá að ráða einhverju
um hve langt skuli gengið í beygingu
erlendra nafna, einkum um það hvort öll
nöfn skuli beygð í sumum fleirnefnum á
borð við Poul Nyrup Rasmussen“ .
Í handbókinni er að finna leiðbeiningar
um frágang á bréfum og tölvuskeytum .
Allir vita að nokkru getur ráðið um hvernig
brugðist er við efni hvort útlit þess er
vandað eða kastað til þess höndum . Þetta
á ekki síður við tölvubréf en bréf sem send
eru í venjulegum pósti . Hið sama er að
segja um hvers kyns umsóknir: „Skýrleiki
einkennir góðar umsóknir“ segir í upphafi
kafla handbókarinnar um þær .
Hér skal efni Handbókar um íslensku
ekki frekar rakið . Frá mínum bæjardyrum
séð er um mjög vel heppnað og tímabært
rit að ræða . Hvert atriði er þaulhugsað og
að öllu staðið af vandvirkni . Bókin stendur
undir því markmiði sínu að vera hagnýtur
leiðarvísir um íslenskt mál, málnotkun,
stafsetningu og ritun .
Ný dönsk bók um
rússnesku byltinguna
Erik Kulavig: Den russiske revolution 1917. Et
folks tragiske kamp for frihed . Gyldendal 2010 .
317 bls .
Eftir Jón Þ . Þór
Um árþúsundamótin síðustu reyndu margir að gera sér mat úr umfjöllun
um sögu aldarinnar sem var að kveðja og