Þjóðmál - 01.09.2010, Blaðsíða 94

92 Þjóðmál HAUST 2010
fyrirtækja, t .d . banka; aukinni áherslu á
einkaeignarrétt m .a . á auðlindum eins og
fiskistofnum og orku; minnkandi regluverki
og stýringu markaðarins; niðurskurði í
velferðarkerfinu og skattastefnu sem ívilnar
fyrirtækjum og fjárfestum (bls . 197) .
Skilningur Þorgerðar á nýfrjálshyggju virðist
líkur þeim sem Kolbeinn reifar í fyrsta kafla
bókarinnar að því leyti að hún tilgreinir
nokkur einkenni sem varða áherslur á
markaðsbúskap og samdrátt þess opinbera .
Myrkravöld og máttur til illra verka
Af þessari samantekt ætti að vera ljóst að
tal um nýfrjálshyggju getur vísað í skoðanir
þeirra manna sem uppfylla öll skilyrðin sem
Kolbeinn tíundar í fyrsta kafla bókarinnar
eða Þorgerður í þeim sjöunda . Það getur
líka snúist um einhvers konar hagfræðilega
rörsýn á mannlífið . Enn fremur getur það
vísað til áherslu á markaðshagkerfi og ýmis
önnur stefnumál mið- og hægriflokka . Svo
getur það væntanlega átt við skoðanir þeirra
sem sjálfir kalla sig frjálshyggjumenn .
Til viðbótar við þetta sem talið hefur verið
virðist orðið „nýfrjálshyggja“ notað um
sjálf myrkravöldin, a .m .k . ætlar Kolbeinn
þessari stefnu mikinn mátt til illra verka þar
sem hann segir:
Nýfrjálshyggjan hefur haft margar slæmar
afl eið ingar, s .s . barnaþrælkun í fátækari ríkj-
um, aukinn ójöfnuð, mengun, ágang á nátt-
úru auðlindir, mannréttindabrot, atvinnu-
starf semi við svo slæmar aðstæður að líkja
má þeim við þrælakistur, aukið efnahagslegt
og félagslegt óöryggi, meiri fátækt, vaxandi
vinnu álag og svo mætti lengi telja (bls . 260) .
Maður fær það nánast á tilfinninguna
að Gúlagið og fyrstu þrælamarkaðir
heimsins hafi orðið til fyrir tilstilli
nýfrjálshyggjumanna undir lok 20 . aldar .
Ég neita því að sjálfsögðu ekki að ýmsar
öfgar sem lýst er í bókinni, og ég kalla einu
nafni hagfræðilega rörsýn, geti leitt menn
á villigötur . En að hvaðeina sem höfundar
Eilífðarvélarinnar kalla nýfrjálshyggju hafi
orkað til ills er fjarstæða .
Til að meta hagstjórn og hagþróun síðustu
áratuga dugar hvorki að horfa á einstök dæmi
um ranglæti og heimsku né að einblína á
margumtalaða bankakreppu . Það þarf líka
að skoða hvernig kjör jarðarbúa hafa breyst:
Búa færri eða fleiri við hungur, ólæsi eða
þrældóm? Hvað með barnadauða, heilsufar
og lífslíkur? Flest tölfræðileg gögn benda
til að þótt stór hluti jarðarbúa lifi við vond
kjör hafi þau atriði sem hér voru nefnd farið
skánandi svo fullyrðingar um að breytingar
á hagkerfum heimsins, á þeim áratugum
sem höfundar kenna við nýfrjálshyggju,
hafi verið til tómrar bölvunar geta varla
verið allur sannleikurinn .1
Lokaorð
Þótt ég hafi fundið að ýmsu í bókinni,
einkum í köflunum eftir Kolbein, tel ég
að Eilífðarvélin sé fróðleg bók . Hún varpar
í senn ljósi á tíðarandann og skýrir ýmsar
hugmyndir manna sem gagnrýna hag-
fræðilegan þankagang, markaðshyggju og
markaðsvæðingu .
Ég hef einkum beint athygli að einu
atriði í bókinni sem er notkun hugtaksins
nýfrjálshyggja og rökstutt að það sé teygt
1 Talið er að frá 1970 til 2000 hafi meðallífslíkur
jarðarbúa við fæðingu hækkað að meðaltali úr u .þ .b .
58 árum í u .þ .b . 66 ár . Samkvæmt vef Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar, www .who .int, hafa lífslíkur
manna aukist frá aldamótum til 2008 í 152 ríkjum,
staðið í stað í 26 ríkum og minnkað í 9 ríkjum . Ef
til vill telja einhverjir að nýfrjálshyggja hafi verið
sérlega öflug í þessum 9 ríkjum sem verst vegnar það
sem af er öldinni en þau eru: Brunei, Chad, Írak,
Lesotho, Miðafríkulýðveldið, Myanmar, Suður-
Afríka, Swaziland og Zimbabwe .