Þjóðmál - 01.09.2011, Síða 89

Þjóðmál HAUST 2011 87
og aðrar yfirdrottnunarstefnur“ væru
til í heiminum .43 Lítið sem ekkert var
minnst á heimsvaldastefnu Þjóðverja .
Hinn fjandsamlegi tónn sem heyrst hafði
í upphafi stríðs var nú horfinn . Ekki var
lengur þörf á því að banna flokksdeild
þýska nasistaflokksins hér á landi . Öðru
nær, í kjölfar viðskiptasamnings Íslendinga
við Breta og stofnunar viðskiptanefndar
Íslendinga og Breta var þörf á því að samn-
ingar væru „tafarlaust teknir við Þjóðverja
um myndun samskonar nefndar, sem í
sé fulltrúi frá þeim . . .“44 Þjóðviljinn taldi
„ríkis stjórnina hafa framið hið háskalegasta
verk með samkomulaginu við brezku
stjórnina“ og þess vegna yrði „þjóðin að
taka í taumana og eyðileggja afleiðingarnar
af þessu glapræði með því að gera samning
við Þjóðverja líka .“45 Hlutleysið, sem áður
hafði krafist þess að fylgst yrði með starfsemi
Þjóðverja hér á landi, krafðist nú að teknir
yrðu upp samningar um viðskipti við þá .
Þjóðviljinn eyddi mestu púðri í að gagnrýna
Breta en greint er á nokkuð vinsamlegan
hátt frá viðskiptasamningi Þjóðverja og
Rússa .46
Bretum voru hins vegar bornar á brýn
ýmsar ávirðingar, svo sem sífelld brot á
réttindum hlutlausra þjóða . Hinn 9 . apríl
1940, daginn sem Þjóðverjar réðust á
Danmörku og Noreg fjallar forsíðufréttin
með stríðsfyrirsögn um gróft hlutleysisbrot
Breta í norskri landhelgi, þar sem Bretar höfðu
lagt tundurdufl . „Verndarar smáþjóðanna“
höfðu kastað grímunni .47 Ekki nóg með
það, heldur gat verið von á „tafarlausum
43 Sama heimild .
44 „Þjóðstjórnarblaðið Vísir“, Þjóðviljinn 28 . janúar 1940 . –
Sjá einnig Þór Whitehead: Milli vonar og ótta, bls . 186-188 .
45 „Þjóðstjórnarblaðið Vísir“, Þjóðviljinn 28 . janúar 1940 . –
Sjá einnig „Utanríkisverzlun Íslands sett undir leynilegt eft-
irlit brezku ríkisstjórnarinnar“, Þjóðviljinn 25 . janúar 1940 .
46 „Isvestia um viðskiptasamning Sovétríkjanna og Þýzkal .“,
Þjóðviljinn 20 . febrúar 1940 .
47 „Brezkur floti ræðst inn í landhelgi Noregs“, Þjóðviljinn
9 . apríl 1940 .
mótaðgerðum“ af hálfu Þjóðverja vegna
aðgerðanna .48 Daginn eftir, hinn 10 . apríl, er
önnur fyrirsögn með stríðsletri: „Þýzkur her
ræðst inn í Danmörku og Noreg .“49 Tekið
var sérstaklega fram að tundurduflalagnir
Breta frá því deginum áður gætu ekki verið
ástæðan fyrir innrásinni . Þótt Þjóðviljinn
lýsti yfir djúpri samúð sinni með Dönum
og Norðmönnum er dregist hefðu inn
í stórveldastyrjöldina, fór lítið á því að
Þjóðverjar væru fordæmdir sérstaklega fyrir
framferði sitt og hlutleysisbrot . Skuldinni
var frekar skellt á heimsauðvaldið:
Saklausri og friðsamri alþýðu Norðurlanda á
að blæða fyrir það að enskir, franskir og þýzkir
auðmenn eiga í hildarleik sín á milli um það,
hvernig þeir skuli skipta heiminum á milli
sín . . . . Með ískaldri útreiknandi eigingirni
pen ingafurstanna í London, París og Berlín
eru nú þessi friðsömu lönd [Danmörk og
Noregur] gerð að reitum á blóðugu tafli þeirra
um heimsyfirráðin og þessum varnarlitlu
smáþjóðum skákað fram á móti vilja sínum,
fórnað fyrir framandi hagsmuni, sem ekkert
eiga skylt við frelsi, lýðræði eða réttlæti .50
Áhugavert er að sjá hér vísað í frelsi, lýð-
ræði og réttlæti en sósíalistar höfðu kallað
bandamenn hræsnara sem segðust berjast
fyrir þessum gildum með annarri hendi en
kúguðu svo aðrar þjóðir með hinni .51 Jafnað
var saman hlutleysisbrotum Breta og Frakka
við innrás Þjóðverja jafnvel þótt að hinir
fyrrnefndu væru nú að hjálpa Norðmönnum
að verjast gegn innrásinni: „Þó finna menn
að eitthvað mun vera bogið við það siðgæði
sem fær Breta, Frakka og Þjóðverja, alla í
einum hóp, til þess að fótumtroða rétt og
48 „Þýzkur floti á leið til Noregs?“, Þjóðviljinn 9 . apríl 1940 .
49 „Þýzkur her ræðst inn í Danmörku“, Þjóðviljinn 10 . apríl
1940 .
50 „Hrammur stórveldastyrjaldarinnar“, Þjóðviljinn 10 .
apríl 1940 .
51 Sjá t .d . „Brezka landvinningastefnan og Ísland“,
Þjóðviljinn 29 . mars 1940 og „Bretar heimta að skoða allan
póst“, Þjóðviljinn 29 . febrúar 1940 .