Þjóðmál - 01.06.2014, Síða 31

30 Þjóðmál SUmAR 2014
reynd ist rétt, eins og frægt er í sögu hans .
Fékk Jón það verk efni að knýja fram
lækninga stefnu gegn niðurskurði .
Ekki er að sjá að menn hafi á þessum
tíma tengt riddaranafnbótina og fjár kláða-
verkefnið . Og engar opinberar umræður
voru um að heiðursviðurkenningar af
þessu tagi væru hégómlegt fyrirbæri . Það
kom síðar . Í grein í Reykjavíkurblaðinu
Ingólfi í ársbyrjun 1907, segir ritstjórinn,
Benedikt Sveinsson alþingismaður (faðir
Bjarna síðar forsætisráðherra, langafi Bjarna
fjármálaráðherra) að „enginn vafi“ sé á
því að Jón Sigurðsson hefði aldrei fengið
neina nafnbót frá dönsku stjórninni nema
vegna þess að hann þóknaðist henni í fjár-
kláða málinu . Benedikt taldi orður og titla
hégóma og ósóma og benti á hvernig danska
stjórnin hefði misbeitt „þessu krossa og titla
glingri“ . Vitnaði Benedikt í bréf sem Trampe
stift amt maður hefði ritað yfirboðurum
sínum í Kaupmannahöfn eftir uppreisnina
á þjóð fundinum 1851 . Trampe hefði mælt
með því að hlýðnir embættismenn fengju
Danne brogs orðu „sem merki upp á náð
og ánægju hans hátignar með þá“ . Með
orðuveitingum og viður kenningum mætti
breyta hugarfari íslenskra embættismanna .2
2 „Orður og titlar“, Ingólfur 6 . janúar 1907 .
Innsigli sem Jóni
Sig urðssyni var gef-
ið fyrir þjóðfund-
inn 1851, en á því
er riddaraskjöldur
með fálkamynd og
áletr un inni: „Eigi
víkja“ . Eftir andlát
Jóns töldu sumir
að „Eigi víkja“
hefðu verið kjörorð
Jóns, en fyrir því er
enginn fótur eins
og lýst var í síðasta
hefti Þjóðmála .
Ættlaus eða eðalborinn?
Jón Sigurðsson er stundum nefndur sem dæmi um mann af alþýðuættum sem reis
til áhrifa án þess að vera í skjóli eða á vegum
höfðingja og gamalgróina ættarvelda . Er
þetta rakið til þjóðfélagsbreytinga á 19 . öld
sem kipptu smám saman grundvellinum
undan hefðarveldinu . „Ættlausir“ menn
gátu þá risið til auðs og áhrifa .3
En í þessu sambandi vill gleymast að
sjálf ur var Jón ekki þeirrar skoðunar að
hann væri einungis af „réttum og sléttum“
ættum presta og bjargálna bænda eins
og kirkju bækur og önnur ættfræðigögn
segja . Jón taldi sig kominn í beinan
karllegg af Lopti riddara Guttormssyni
hinum ríka á Möðru völlum . Um Lopt
riddara lék mikill ljómi . Hann var talinn
hafa verið auðugastur Íslendinga á sínum
dögum, í lok 14 . aldar og byrjun hinnar
fimmtándu, verið aðlaður af konungi og
borið skjaldarmerki því til vitnis . Þessi
sannfæring Jóns um ætterni sitt kann að
hafa mótað sjálfsvitund hans í ríkum mæli .
Hún kann jafnvel að hafa ráðið úrslitum
3 Guð mundur Magn ús son: Íslensku ætta r veld in, Reykjavík
2012, 188–189 .